Khó khăn giữ vững tiêu chí bảo hiểm y tế trong xây dựng nông thôn mới

Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm là chỉ tiêu 15.1 trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM). Đây được đánh giá là chỉ tiêu khó và có sự biến động lớn, nên nhiều địa phương gặp khó khăn trong quá trình thực hiện và càng khó khăn hơn trong việc duy trì, giữ vững và nâng cao tiêu chí này sau khi đã đạt chuẩn NTM.

Người dân đến khám, chữa bệnh tại Trạm Y tế xã Quảng Nham (Quảng Xương).

Tháng 10-2016, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1980/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016-2020, thay thế cho Quyết định số 491/QĐ-TTg, ngày 16-4-2009 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) tại các xã đạt chuẩn NTM được tăng từ 70% lên 85% trở lên. Việc nâng cao tỷ lệ người tham gia BHYT trong bộ tiêu chí mới đã khiến cho các xã đã đạt chuẩn từ tháng 10-2016 trở về trước nếu muốn giữ chuẩn thì buộc phải nâng cao tỷ lệ người dân tham gia BHYT lên 85% trở lên (tức cao hơn 15% so với mức đạt chuẩn giai đoạn trước). Đối với các xã đạt chuẩn NTM theo bộ tiêu chí mới thì sau đạt chuẩn phải luôn duy trì và nâng cao tiêu chí này. Song, thực tế tại nhiều xã đã đạt chuẩn NTM, thì để duy trì được chỉ tiêu này lại không hề đơn giản.

Tháng 12-2017, xã Quảng Nham (Quảng Xương) đạt chuẩn NTM, với tỷ lệ người dân tham gia BHYT tại xã đạt 100%. Sau khi về đích NTM, để giữ vững chỉ tiêu 15.1, UBND xã Quảng Nham đã ra nghị quyết chuyên đề về duy trì tỷ lệ người dân tham gia BHYT. Theo đó, nhiều giải pháp đã được thực hiện, như: Tăng cường công tác tuyên truyền về tầm quan trọng khi tham gia BHYT; phối hợp với các đơn vị, tổ chức y tế ở trong huyện, trong tỉnh thực hiện các đợt khám, chữa bệnh miễn phí cho nhân dân. Tuy nhiên, tỷ lệ người tham gia BHYT trong địa bàn xã vẫn liên tục giảm, năm 2018, tỷ lệ người dân tham gia BHYT giảm xuống còn 80%, giảm 20% so với thời điểm đạt chuẩn NTM. Đến tháng 9-2019, tỷ lệ người dân tham gia BHYT trên địa bàn xã tiếp tục giảm xuống chỉ còn 66%.

Nói về nguyên nhân khiến xã không thể giữ vững được chỉ tiêu tỷ lệ người dân tham gia BHYT, ông Phạm Quốc Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Nham, cho biết: Do là xã bãi ngang, nên trước khi đạt chuẩn NTM, 100% người dân trên địa bàn xã được Nhà nước hỗ trợ kinh phí để tham gia BHYT. Tuy nhiên, từ năm 2018, do là xã đã đạt chuẩn NTM, người dân trong xã không còn được Nhà nước hỗ trợ kinh phí để tham gia BHYT theo chính sách của xã bãi ngang nữa. Điều này đồng nghĩa với việc người dân phải tự đóng phí để tham gia BHYT tự nguyện, nên nhiều người dân không tham gia. Toàn xã có tới hơn 2.000 lao động làm nghề đi biển, số lao động này thường xuyên không có nhà, nên việc gặp gỡ, vận động số lao động này tham gia BHYT hết sức khó khăn. Trong xã hiện có hơn 600 hộ dân đi làm ăn xa, theo quy định số hộ này vẫn được tính vào chỉ tiêu của xã về tham gia BHYT, trong khi gần như họ không hề sinh sống tại quê nhà, vì vậy để nắm bắt và vận động đối tượng tham gia BHYT gặp nhiều trở ngại. Ngoài ra, xã hiện còn 750 hộ cận nghèo, các hộ này do vừa thoát nghèo nên kinh tế còn khó khăn, vì vậy để một lúc chi tiền để mua BHYT cho tất cả các thành viên trong gia đình thì quả là một khó khăn lớn. Đây chính là nguyên nhân khiến cho tỷ lệ người tham gia BHYT của xã giảm.

Niềm vui về đích NTM vào cuối năm 2013 không làm cho cán bộ và nhân dân xã Xuân Giang (Thọ Xuân) lơ là trong việc giữ vững và nâng cao các tiêu chí NTM đã đạt được, trong đó có tiêu chí tỷ lệ người dân tham gia BHYT. Để duy trì tiêu chí này, UBND xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền về lợi ích, ý nghĩa khi có trong tay thẻ BHYT; đồng thời, vận động người dân tiếp tục tham gia BHYT. Mặc dù vậy, kết quả của việc nâng cao tỷ lệ người dân tham gia BHYT trên địa bàn xã vẫn chưa được như mong muốn. Nguyên nhân là do nhiều lao động địa phương đi làm ăn xa, nên công tác vận động để tham gia BHYT đối với những đối tượng này gặp khó khăn. Một số hộ dân là đối tượng vừa thoát nghèo, kinh tế vẫn chưa ổn định, trong khi không còn cơ chế hỗ trợ, nên còn e dè, ngần ngại chưa quyết định tham gia mua BHYT. Bên cạnh đó, một số người dân tuy đã được tuyên truyền, vận động, song do tâm lý chủ quan đối với sức khỏe và không lường trước được những biến cố có thể xảy ra, nên không mặn mà với việc tham gia BHYT.

Không chỉ các xã nói trên, mà việc duy trì, nâng cao được chỉ tiêu tỷ lệ người dân tham gia BHYT tại nhiều xã trên địa bàn tỉnh hiện đang gặp nhiều khó khăn. Theo phân tích của Bảo hiểm xã hội tỉnh Thanh Hóa, nguyên nhân chính khiến nhiều xã chưa duy trì, nâng cao được chỉ tiêu tỷ lệ người dân tham gia BHYT sau khi đã đạt chuẩn NTM là do: Chỉ tiêu về tỷ lệ người dân tham gia BHYT được đánh giá là tiêu chí khó, thường về đích cuối cùng so với các tiêu chí khác. Tại một số xã, thời điểm xây dựng NTM có hỗ trợ kinh phí để người dân mua BHYT, nhưng sau khi được công nhận đạt chuẩn NTM thì không tiếp tục hỗ trợ nữa, nên nhiều người dân không tiếp tục tham gia, khiến chỉ tiêu này bị giảm ở những năm sau. Ngoài ra, do nhận thức của người dân về chính sách BHYT còn nhiều hạn chế, chưa thấy hết được vị trí, tầm quan trọng khi tham gia BHYT, chỉ thấy lợi ích trước mắt, nên thường khi ốm đau hoặc có nguy cơ ốm đau mới tham gia mua BHYT...

Theo ông Lê Bá Hội, Trưởng Phòng Quản lý thu, Bảo hiểm xã hội tỉnh Thanh Hóa: Để duy trì, nâng cao chỉ tiêu người dân tham gia BHYT trong xây dựng NTM nói chung và tại các xã sau đạt chuẩn NTM nói riêng, trước hết chính quyền các địa phương cần xác định việc phát triển đối tượng tham gia BHYT là nhiệm vụ trọng tâm, hàng đầu trong an sinh xã hội. Theo đó, các địa phương cần tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền về nội dung, ý nghĩa của việc tham gia BHYT. Đổi mới phương thức tuyên truyền thông qua hình ảnh và minh chứng cụ thể. Cần gắn trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền và người đứng đầu trong việc thực hiện duy trì và nâng cao chỉ tiêu. Đồng thời, tạo điều kiện sinh kế, phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, từ đó tạo nền tảng để người dân tham gia đóng BHYT...

Bài và ảnh: Hương Thơm