Huyện Bá Thước xây dựng nông thôn mới bắt đầu từ thôn, bản

Bài 2: Chuyển mình sau 10 năm xây dựng nông thôn mới

Với phương châm “Có nhiều thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) sẽ có xã đạt chuẩn NTM”, sau 10 năm tập trung các nguồn lực phát triển thôn, bản NTM, đến nay huyện Bá Thước đã có 58/200 thôn, bản đạt chuẩn NTM; 3 xã đạt chuẩn NTM. Đây chính là kết quả đáng khích lệ từ sự nỗ lực vượt qua muôn vàn khó khăn của cấp ủy, chính quyền và đồng bào các dân tộc nơi đây.

Người dân Bá Thước chung sức xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Tư liệu

Vượt lên muôn vàn khó khăn

“Cũng như các huyện miền núi trong tỉnh, khi bắt đầu thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về XDNTM, xuất phát điểm của huyện Bá Thước rất thấp, bởi cơ sở hạ tầng còn nhiều khó khăn, địa bàn rộng, phức tạp, dân cư phân bố không đồng đều; thu nhập của người dân còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao. Sản xuất nông nghiệp manh mún, chủ yếu là quy mô hộ gia đình, năng suất cây trồng, vật nuôi thấp, thiếu liên kết, chưa có thị trường tiêu thụ ổn định. Đặc biệt, khi mới bắt đầu triển khai thực hiện chương trình, mức độ đạt các tiêu chí NTM của các xã trên địa bàn huyện rất thấp, hầu hết chỉ đạt từ 2 đến 5 tiêu chí, bình quân toàn huyện đạt 3,27 tiêu chí. Đó là những khó khăn, thách thức rất lớn đối với cấp ủy, chính quyền từ huyện đến cơ sở và toàn thể nhân dân trên địa bàn huyện” – ông Vũ Đình Hảo, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bá Thước mở đầu câu chuyện với chúng tôi khi đề cập đến Chương trình Mục tiêu quốc gia về XDNTM trên địa bàn huyện.

Ông cho biết thêm: Trước thực tế đó, để xây dựng được NTM, đội ngũ cán bộ chủ chốt của huyện đã trăn trở, tìm nhiều giải pháp và cuối cùng lựa chọn phương châm: “Có nhiều thôn, bản đạt chuẩn NTM sẽ có xã đạt chuẩn NTM”. Vì vậy, huyện đã lựa chọn thôn Tôm, xã Ban Công để chỉ đạo điểm XDNTM.

Để xây dựng thành công mô hình thôn NTM ở huyện miền núi quả không phải dễ, bởi thôn Tôm rất rộng, có 90% đồng bào Thái sinh sống, trình độ dân trí của người dân còn thấp, các hủ tục còn nhiều, việc huy động nguồn lực trong dân đóng góp gần như là không có nên các tiêu chí trong nhóm tiêu chí hạ tầng thực hiện rất khó khăn. Song, với quyết tâm thực hiện bằng được mô hình điểm để các thôn trong huyện học tập làm theo, tạo động lực lớn trong phong trào XDNTM nên đội ngũ cán bộ huyện, xã được phân công phụ trách theo dõi chỉ đạo gần như thường trực dưới thôn để xuống từng hộ hướng dẫn người dân theo phương châm “cầm tay chỉ việc”, như: Làm tường rào, chỉnh trang nhà cửa, vườn, xây dựng chuồng trại chăn nuôi, nhà vệ sinh; đồng thời vận động người dân hiến đất, đóng góp ngày công, vật liệu và tiền mặt để làm đường, công trình thủy lợi, sửa chữa nhà văn hóa.

Kết quả, cùng với nguồn lực kích cầu 90 tấn xi măng của huyện, thôn Tôm đã làm được 1,9 km đường bê tông nội bản; xây mới 2 cổng chào, hệ thống cống rãnh; 200m đường trục chính nội đồng... Năm 2013, thôn Tôm đã hoàn thành các tiêu chí XDNTM và là thôn đầu tiên của tỉnh đạt chuẩn NTM.

Từ bước đi “mò mẫm” trong XDNTM ở thôn Tôm, huyện Bá Thước đã có thêm kinh nghiệm trong cách huy động nguồn lực, tổ chức thực hiện xây dựng thôn NTM để triển khai cho các xã, thôn khác trong huyện học tập làm theo. Huyện luôn xác định XDNTM là quá trình lâu dài và bền vững, vì vậy đến nay huyện vẫn tiếp tục lựa chọn mô hình xây dựng thôn NTM để chỉ đạo thực hiện. Hàng năm, huyện tập trung lựa chọn những thôn, bản có đủ các điều kiện về kinh tế, văn hóa - xã hội để xây dựng. Tính đến hết tháng 9-2019, toàn huyện đã có 58/200 thôn, bản đạt chuẩn NTM, bình quân mỗi thôn NTM đạt 10,6 tiêu chí. Kết quả đó đã đóng góp tích cực, đưa tổng số tiêu chí của các xã đạt được lên 238 tiêu chí. Bình quân toàn huyện đạt 10,82 tiêu chí/xã, trong đó có 2 xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM là Điền Lư (2016) và Tân Lập (năm 2017). Dự kiến trong năm 2019, xã Điền Trung sẽ cán đích xã NTM. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày một nâng cao hơn, thu nhập bình quân đầu người ước đạt 27,5 triệu đồng/năm (năm 2019); tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 7,6% (năm 2019).

Kết quả nổi bật

Đánh giá về kết quả đạt được sau 10 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về XDNTM, ông Nguyễn Văn Dũng, Chủ tịch UBND huyện Bá Thước, cho rằng: Để đạt được kết quả như trên là thành quả của một quá trình nỗ lực cao độ của cấp ủy đảng, chính quyền từ huyện đến cơ sở trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và sự đồng thuận cao trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân. Ngoài các văn bản chỉ đạo của Trung ương, của tỉnh, huyện đã ban hành Đề án XDNTM giai đoạn 2010-2020 và định hướng đến năm 2030. Trong giai đoạn 2010-2020, Huyện ủy Bá Thước đã ban hành các nghị quyết chuyên đề, các chương trình hành động chỉ đạo thực hiện chương trình XDNTM, như: Chương trình hành động thực hiện phát triển nông nghiệp và XDNTM giai đoạn 2016-2021 và các năm tiếp theo; Nghị quyết 06 về phát triển vùng nguyên liệu mía, sắn giai đoạn 2011-2015; Nghị quyết 03 về quản lý, khai thác lòng hồ thủy điện Bá Thước 2 giai đoạn 2015-2020; Nghị quyết 04 về phát triển chăn nuôi vật nuôi có lợi thế giai đoạn 2015-2020; HĐND huyện ban hành Nghị quyết số 04 về việc khuyến khích, hỗ trợ thôn đạt chuẩn NTM trên địa bàn huyện Bá Thước, giai đoạn 2014-2016 và được thay thế bằng Nghị quyết số 25 về việc hỗ trợ xã, thôn hoàn thành XDNTM trên địa bàn huyện Bá Thước. UBND huyện ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 16 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa về tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, bền vững; xây dựng phương án chuyển đổi đất trồng lúa năng suất, hiệu quả thấp sang các cây trồng khác và kết hợp nuôi trồng thủy sản để có hiệu quả kinh tế cao hơn trên địa bàn huyện Bá Thước giai đoạn 2017-2020... Từ các nghị quyết và chương trình hành động trên và cùng với chính sách hỗ trợ của tỉnh đối với một thôn đạt chuẩn NTM là 100 triệu đồng, huyện hỗ trợ thêm mỗi thôn, bản NTM 30 triệu đồng để nâng cấp các thiết chế và đầu tư cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, huyện thực hiện lồng ghép các chương trình, dự án trên địa bàn để thực hiện các nội dung tiêu chí NTM. Sử dụng nguồn vốn đầu tư từ các chương trình để làm đường giao thông, trường học, kênh mương... nguồn vốn sự nghiệp để hỗ trợ phát triển sản xuất, giúp người dân xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập. Trong nông nghiệp, huyện nghiên cứu, ứng dụng rộng rãi các quy trình, kỹ thuật tiên tiến, đẩy mạnh đưa cơ giới hóa vào sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản; xây dựng mô hình, chuyển giao ứng dụng khoa học và công nghệ mới, có hiệu quả kinh tế cao để nhân rộng, nhất là các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất theo hướng an toàn. Khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp và đầu tư sản xuất công nghiệp, dịch vụ trên địa bàn nông thôn. Về văn hóa, huyện chỉ đạo các thôn khôi phục lại những điệu múa, hát, nhạc cụ truyền thống cùng những món ẩm thực đặc sản của địa phương để phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với NTM nhằm từng bước phát triển và nhân rộng loại hình du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện.

“Điều quan trọng trong quá trình hỗ trợ các thôn, bản XDNTM, huyện đã chú trọng phát huy vai trò của cộng đồng dân cư. Giao quyền chủ động cho người dân và cộng đồng trong việc lựa chọn công trình, quyết định quy mô công trình, hình thức triển khai, vốn đóng góp của nhân dân... hay lựa chọn nội dung hỗ trợ phát triển sản xuất phù hợp với nhu cầu của người dân, thực tế của địa bàn gắn với các chương trình ứng dụng khoa học - kỹ thuật, mỗi xã một sản phẩm góp phần thay đổi đời sống vật chất, tinh thần của người dân khu vực nông thôn” - Chủ tịch UBND huyện Bá Thước Nguyễn Văn Dũng chia sẻ kinh nghiệm.

Từ cách làm trên, huyện đã đạt được những kết quả nổi bật: Thực hiện thành công việc mở rộng vùng nguyên liệu mía đường cho 2 nhà máy đường Lam Sơn, Việt Nam – Đài Loan; áp dụng thành công khoa học - kỹ thuật để bảo tồn và phát triển giống vịt Cổ Lũng, áp dụng biện pháp thâm canh lúa cải tiến SRI, đạt hơn 95% diện tích cấy toàn huyện, đưa năng suất lúa bình quân của huyện từ 46 tạ/ha năm 2010 lên 54,8 tạ/ha năm 2019, ngoài ra còn du nhập các giống cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao vào sản xuất, bước đầu đã phát huy hiệu quả, như: Ngô lai, lúa lai năng suất, chất lượng, khoai mán ruột vàng, bò lai sind...

Giá trị sản phẩm trên 1 ha diện tích trồng trọt, nuôi trồng thủy sản đến năm 2019 ước đạt 75 triệu đồng/ha. Đối với lĩnh vực lâm nghiệp, từ năm 2010 đến năm 2019, toàn huyện trồng được 1.710.000 cây phân tán, trồng rừng tập trung được 4.744 ha. An ninh rừng, công tác phòng cháy, chữa cháy rừng thường xuyên được quan tâm thực hiện. Tỷ lệ che phủ rừng năm 2019 ước đạt 68,5%.

Từ nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất của chương trình, huyện đã chỉ đạo và triển khai thực hiện 52 mô hình phát triển sản xuất, trong đó 33 mô hình trồng trọt, 15 mô hình chăn nuôi; 3 mô hình cơ giới hóa; 1 mô hình ngành nghề truyền thống. Tổng số hộ tham gia là 2.536 hộ, tổng kinh phí thực hiện 14.882 triệu đồng, trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ 7.587 triệu đồng, vốn nhân dân đóng góp 7.295 triệu đồng.

Bộ mặt nông thôn các xã trong huyện đã có những đổi thay rõ nét, đời sống người dân từng bước được cải thiện, hàng trăm hộ dân đã thoát khỏi cảnh nghèo khó. Trong đó, điểm nhấn là hệ thống giao thông đã có bước phát triển căn bản và nhảy vọt, thay đổi không chỉ về số lượng mà còn nâng cấp về chất lượng với tổng vốn đầu tư là 765,9 tỷ đồng. Đường bê tông về tới tận thôn xóm tạo điều kiện thuận lợi phát triển văn hóa - xã hội và thu hút các lĩnh vực đầu tư. Đã có 146,5km đường huyện; 112km đường xã; 260,49km đường thôn, ngõ xóm và 23,71km đường nội đồng được nâng cấp, cải tạo, xây mới. Hệ thống thủy lợi trên địa bàn huyện cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh khi đã làm mới, cải tạo, nâng cấp được 50,65km kênh mương; xây mới, sửa chữa, nâng cấp được 40 công trình thủy lợi. Toàn huyện có 15/22 xã đạt tiêu chí thủy lợi. Đối với cơ sở trường học, đã cải tạo, nâng cấp, xây mới được 42 công trình thuộc ngành giáo dục quản lý, đồng thời triển khai nhiều chính sách hỗ trợ về giáo dục - đào tạo với tổng kinh phí 54,78 tỷ đồng. Cơ sở vật chất văn hóa đã cơ bản đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao cho người dân khi đã xây mới được 20 công sở xã, 22 nhà hội trường thuộc trung tâm văn hóa thể thao xã; 156 thôn có nhà văn hóa, có 120 thôn đạt tiêu chí văn hóa...

Phát huy những kết quả đạt được, huyện Bá Thước đặt ra mục tiêu phấn đấu, giai đoạn 2021-2025 có thêm 6 xã đạt chuẩn NTM, nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM lên 10 xã; có thêm 4 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM nâng cao lên 5 xã; có 3 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Có ít nhất 102 thôn đạt chuẩn thôn NTM (chiếm 55,7%); có 20 thôn đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Để đạt mục tiêu đề ra, huyện tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức trong cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân, tạo phong trào, khí thế phấn đấu XDNTM; huy động có hiệu quả các nguồn lực để XDNTM theo hướng đa dạng hóa về hình thức và xã hội hóa về đối tượng; tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành, giám sát, tổ chức thực hiện. Đặc biệt là tập trung chỉ đạo các xã điểm, thôn điểm, trong đó lựa chọn xã điểm cho giai đoạn 2021-2030, phấn đấu hoàn thành kế hoạch XDNTM theo lộ trình kế hoạch đề ra. Tổ chức cho các xã điểm giai đoạn trước tổng kết, đánh giá kết quả đạt được và khối lượng công việc cần tiếp tục thực hiện để xây dựng kế hoạch và giải pháp cụ thể của từng tiêu chí để tổ chức thực hiện đúng lộ trình sớm đạt chuẩn NTM làm mô hình để các xã trong huyện tham quan, học tập kinh nghiệm. Lựa chọn thôn, bản để chỉ đạo điểm và các tiêu chí phù hợp, cần ít kinh phí đầu tư, là thế mạnh của địa phương để tổ chức thực hiện XDNTM...

Phòng Bạn đọc - Tư liệu