Đưa ý tưởng sáng tạo của học sinh, sinh viên vào thực tiễn

Xác cuộc thi, hội thi sáng tạo khoa học dành cho học sinh, sinh viên, thanh thiếu niên, nhi đồng (TTN, NĐ) trên địa bàn tỉnh được phát động trong những năm qua luôn thu hút đông đảo học sinh, sinh viên TTN, NĐ tham gia, với nhiều ý tưởng, giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, việc tìm giải pháp để khai thác tối đa tiềm năng, sức sáng tạo và đưa các ý tưởng sáng tạo áp dụng vào thực tiễn lại đang gặp không ít khó khăn.

Hoạt động thí nghiệm, thực hành xây dựng ý tưởng sáng tạo của thầy, trò Trường THCS Dân tộc nội trú Lang Chánh.

Qua thống kê, từ năm 2010 đến nay, toàn tỉnh có gần 1.600 mô hình, sản phẩm, giải pháp của TTN, NĐ tham gia Cuộc thi Sáng tạo TTN, NĐ do Tỉnh đoàn, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Thanh Hóa, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp tổ chức. Tính riêng cuộc thi trong năm 2018, toàn tỉnh có 205 mô hình, sản phẩm tham gia dự thi. Trên cơ sở các mô hình dự thi, ban tổ chức cuộc thi cấp huyện đã tổ chức chấm và lựa chọn được 35 mô hình tiêu biểu gửi tham gia cuộc thi cấp tỉnh, trong đó, huyện Thọ Xuân có 4 mô hình, Hà Trung có 10 mô hình, Nga Sơn 6 mô hình, Quan Sơn 3 mô hình... Từ 35 mô hình tiêu biểu, ban tổ chức cuộc thi cấp tỉnh đã chấm, lựa chọn 18 mô hình xuất sắc để trao giải và tham gia cuộc thi toàn quốc. Kết quả, ở cấp tỉnh, ban tổ chức đã trao 11 giải khuyến khích, 4 giải ba, 2 giải nhì, 1 giải nhất cho các tác giả có mô hình xuất sắc nhất. Cấp trung ương, ban tổ chức cuộc thi toàn quốc tặng Bằng khen của Trung ương Đoàn cho nhóm tác giả Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh đạt giải ba với mô hình “Thiết bị thí nghiệm nghiên cứu dòng điện trong chất điện phân, lực từ tác dụng lên dòng điện trong chất điện phân dùng trong chương trình vật lý và hóa học phổ thông”.

Tại Trường Đại học Hồng Đức, mỗi năm có trên 100 đề tài khoa học được sinh viên nhà trường triển khai thực hiện. Riêng năm học 2018 - 2019, toàn trường có 104 đề tài được triển khai thực hiện, trong đó có 54 đề tài cấp khoa, 50 đề tài dự thi cấp trường và cấp bộ. Trong số các đề tài trên, có nhiều đề tài phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và có khả năng ứng dụng cao, như: Đề tài “Tiềm năng và giải pháp phát triển du lịch cộng đồng ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa” của nhóm sinh viên lớp K19 ĐH Việt Nam học; “Tạo động lực cho người lao động tại Bưu điện tỉnh Thanh Hóa” của nhóm sinh viên lớp K19 ĐH Quản trị kinh doanh. Cũng trong năm học này, nhà trường có 3 nhóm sinh viên tham dự Giải thưởng “Sinh viên nghiên cứu khoa học” do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức. Kết quả, cả 3 đề tài đều đạt giải, trong đó Đề tài “Một số định lý điểm bất động cho ánh xạ đa trị trong không gian metric” do nhóm sinh viên lớp K18 ĐH Sư phạm Toán thực hiện đạt giải nhì; Đề tài “Ảnh hưởng của các yếu tố cấu thành kiểm soát nội bộ đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” do nhóm sinh viên lớp K18 ĐH Kế toán thực hiện đạt giải ba và Đề tài “Nghiên cứu văn hóa ẩm thực để phát triển du lịch ở thành phố Thanh Hóa” do nhóm sinh viên lớp K18 ĐH Việt Nam học thực hiện đạt giải khuyến khích.

Kết quả này cho thấy, mỗi năm có không ít đề tài, ý tưởng sáng tạo của học sinh, sinh viên, TTN, NĐ được đánh giá cao. Thế nhưng, việc triển khai áp dụng các sáng kiến, giải pháp sáng tạo sau khi được ghi nhận vào đời sống vẫn đang là thách thức. Theo tìm hiểu thực tế, phần lớn các ý tưởng, giải pháp sáng tạo sau khi được công nhận không có cơ hội để hoàn thiện và ứng dụng vào thực tiễn. Một số ý tưởng được áp dụng có tác động lớn trong việc giải quyết nhu cầu cấp bách của xã hội, nhưng vẫn chưa có cơ hội nhân rộng. Thêm vào đó, bản thân tác giả của những ý tưởng sáng tạo là học sinh, sinh viên... nên việc đầu tư, hoàn chỉnh ý tưởng đã khó, nói gì đến việc quảng bá, xúc tiến cho ý tưởng. Đặc biệt, các giải pháp sáng tạo vẫn chưa bứt mình ra khỏi sân chơi phong trào và chưa thu hút được sự quan tâm, đầu tư của cấp ủy, chính quyền, các đơn vị, doanh nghiệp với người có ý tưởng sáng tạo khoa học, do đó, chưa vận dụng được sự hỗ trợ của các đơn vị, doanh nghiệp cho hoạt động sáng tạo. Cần hiểu rằng, đây không phải là cuộc thi giữa thầy và trò, giám khảo chấm bài và thí sinh tham gia, mà quan trọng hơn phải thu hút sự tham gia của toàn xã hội, trong đó ưu tiên khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào sân chơi sáng tạo theo hướng hình thành thị trường khoa học và công nghệ.

Sáng tạo đã khó, việc ứng dụng các sáng tạo đó ra diện rộng còn khó hơn. Đầu tư, quảng bá công năng của một ý tưởng, chỉ một mình tác giả thôi chưa đủ, cần phải có sự chung tay, góp sức của cộng đồng. Đó là nhận định của hầu hết các tác giả có ý tưởng sáng tạo. Vì lẽ đó, chúng ta cần thực hiện hiệu quả các biện pháp thông tin, tuyên truyền để kích thích cảm hứng sáng tạo của tuổi trẻ. Bên cạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức sáng tạo trong thanh niên, cần thường xuyên tổ chức các hình thức trao đổi, học tập, xây dựng mối liên kết trong cộng đồng sáng tạo... biến các hoạt động sáng tạo đơn lẻ của từng đơn vị, cá nhân thành một phong trào lớn. Ngoài ra, cũng cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ để xây dựng cầu nối giữa các doanh nghiệp, chuyên gia, các cơ quan, đơn vị với tác giả của các ý tưởng, giải pháp nhằm đưa các ý tưởng có giá trị và tính thực tiễn đi vào cuộc sống.

Bài và ảnh: Lê Phong