Nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải trên hành trình “Chạy về phía mặt trời”

Sau nhiều năm ấp ủ, nỗ lực đi và viết, tập bút ký “Chạy về phía mặt trời” (2022, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân) của nhà văn, nhà báo Nguyễn Ngọc Hải, bút danh Nguyễn Hải đã ra mắt bạn đọc. Đây là tập sách in riêng lần đầu tiên của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải, đánh dấu bước trưởng thành hơn với nghề.

Tập bút ký “Chạy về phía mặt trời” của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải.

Nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải tốt nghiệp Trường Viết văn Nguyễn Du (nay là khoa Viết văn – Báo chí, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội). Hiện anh là Phó trưởng Ban Văn xuôi, Hội Văn học nghệ thuật Thanh Hóa, công tác tại Tạp chí Văn nghệ xứ Thanh. Nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải đã có 3 cuốn sách in chung, phần lớn là bút ký, gồm: “Vùng biên ải xứ Thanh” (2015), “Như Thanh trong lòng bè bạn” (2016), “Tiếp bước anh hùng” (2020)... Trên hành trình sáng tạo nghệ thuật, hoạt động báo chí, nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải đã “gặt hái” một số giải thưởng như: Giải nhì cuộc thi ký “Miền biên ải xứ Thanh”, giải khuyến khích Giải Báo chí Trần Mai Ninh năm 2019, giải khuyến khích cuộc thi viết và ảnh Khát vọng Thanh Hóa (2020)...

“Chạy về phía mặt trời” là tập sách gồm 13 bài bút ký của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải với những nhan đề rất gợi: “Những người lính không mang quân phục”, “Sáng tình biên cương”, “Chạy về phía mặt trời”, “Vầng trăng biên cương”, “Ngược phía bình minh”, “Nước mắt Sa Ná”, “Về Pù Rinh nghe đại ngàn kể chuyện”, “Đối mặt”, “Lặng lẽ Mường Lát”... Phía sau những trang bút ký thấm đẫm hơi thở đời sống, tươi mới hiện thực là tình đời, tình người ấm áp, là nỗ lực cố gắng, tâm huyết với nghề của cây viết trẻ nhiệt tình, năng động, trách nhiệm.

Nếu ai gần gũi, dõi theo nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải từ những ngày anh bước chân vào nghề đến nay đều nhận thấy một điều rằng: Nguyễn Hải “có duyên” với thể loại bút ký. Cuốn sách in chung đầu tiên, giải thưởng viết văn, báo chí đầu tiên của anh đều từ các bài bút ký. Vậy điều gì đã làm nên sức hấp dẫn cho các bài bút ký của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải?

Thể loại ký vừa cơ động, linh hoạt, nhạy bén trong việc phản ánh hiện thực ở cái thế trực tiếp nhất, ở những nét sinh động và tươi mới nhất. Tác phẩm ký vừa có khả năng đáp ứng được những yêu cầu bức thiết của thời đại, đồng thời vẫn giữ được giá trị của nghệ thuật. Đặc biệt, ký không gò bó người viết trong một phương thức biểu hiện và một phong cách duy nhất mà mở rộng, thừa nhận nhiều hình thức và nhiều phong cách sáng tạo. Trong đó, bút ký là một thể loại thuộc loại hình ký, là tác phẩm ghi lại những điều mắt thấy, tai nghe cùng với quan điểm, cảm xúc của người viết trước hiện thực, “vang động” của cuộc sống. Bản thân các tác phẩm bút ký bao giờ cũng hàm chứa trong đó những câu chuyện, những số phận con người, những địa danh có thật. Ranh giới giữa bút ký văn học và bút ký báo chí được định hình qua cách mà tác giả tiếp cận, xử lý đề tài và sự xuất hiện của cái tôi trong bài viết. Đôi khi “chất văn” và “chất báo” cũng hòa quyện và thăng hoa, làm nên tác phẩm bút ký ấn tượng, hấp dẫn, ghi đậm dấu ấn trong lòng độc giả.

Vì lẽ đó, thể loại bút ký vừa là “thế mạnh” vừa là thử thách đối với những người viết trẻ. Đọc các bài bút ký trong tập sách “Chạy về phía mặt trời”, bạn đọc có thể thấy được sự nhiệt tình, tâm huyết, xông xáo của người cầm bút. Không ít lần độc giả cùng anh theo chân những con tàu lênh đênh biển khơi để ghi nhận về không khí lao động hăng say, quyết tâm vươn khơi bám biển của ngư dân, hiệu quả của những đội an ninh tự quản, tổ đoàn kết trên biển... Khi thì thấy anh hăng hái lên đường, vượt hàng trăm cây số đến với những bản, làng vùng biên để ghi nhận về cuộc sống, nét đẹp văn hóa, tình hữu nghị, tình quân – dân thắm thiết, thủy chung ở nơi này... Những địa danh mà Nguyễn Hải đặt chân đến, từ vùng biển Hoằng Hóa, Sầm Sơn đến vùng đất “Xuân Phúc ngan ngát xanh”, đại ngàn Pù Rinh, Pù Luông, vùng núi cao, biên ải như Hiền Kiệt – Nặm Ngà, Sa Ná, Na Mèo, Mường Lát... đều ấm áp yêu thương, ăm ắp tình đời, tình người.

Khi đọc 13 bài bút ký của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải, độc giả cảm nhận được sự gắn kết đặc biệt giữa anh với những người lính biên phòng, những bản, làng nơi biên giới. Anh đã dành rất nhiều thời gian, nhiều bài bút ký, tình cảm yêu thương, trân trọng để viết về dải biên cương ấy. Đó là một Mường Lý “bốn không” – không điện, không đường, không sóng điện thoại, không vô tuyến truyền hình, “quá nửa số hộ trong toàn xã thuộc diện hộ nghèo”. Tuy nhiên, kể từ khi Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh xây dựng ở đây hai trạm biến áp đã mang đến ánh sáng cho vùng đất này, soi sáng những bản làng nơi đây, giúp cuộc sống của người dân vơi bớt đi nhọc nhằn, thiếu khó. Niềm vui của bản làng nơi đây, theo từng trang bút ký của nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải mà lan tỏa tới độc giả: “Trong ánh lửa trại bập bùng, đêm mùa đông cuối năm nơi biên cương xa xôi, ánh điện soi rõ từng khuôn mặt rạng rỡ, đem đến cho chúng tôi cảm giác thật gần gũi bởi tình người, bởi niềm vui sướng, dường như không còn khoảng cách giữa các dân tộc, không còn khoảng cách về địa lý, không còn khoảng cách về địa vị xã hội, tất cả mọi người từ cán bộ đến cụ già, em nhỏ trong bản, cùng nắm tay quây quần, một vòng tròn khép kín nối liền mọi khoảng cách, tay nắm tay nhảy điệu lăm vông, múa khèn vui tươi tạo nên không khí tưng bừng trong ngày hội mừng điện về với bản” (Sáng tình biên cương). Những hình ảnh xa xót, nghẹn ngào trước nỗ lực cố gắng, xả thân của cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Na Mèo và tổ công tác trong cơn lũ tàn phá Sa Ná khiến độc giả rưng rưng xúc động: “Hai tổ công tác đặc biệt đã nhanh chóng lên đường, tổ của Thượng úy Nguyễn Văn Cừ gồm tám đồng chí trong đó có sáu chiến sĩ biên phòng, hai chiến sĩ dân quân địa phương men theo suối Sàng với 25 ki-lô-mét đường rừng đi suốt cả ngày lẫn đêm trong mưa mù, trên vai mỗi người là chiếc ba lô nặng hơn 20 ki-lô-gam chủ yếu là mì tôm, lương khô và nước uống mang vào tiếp tế cho bà con” (Nước mắt Sa Ná).

Không chỉ có hiện thực, hơi thở cuộc sống, bút ký của Nguyễn Hải hấp dẫn bạn đọc bởi cảm xúc đong đầy, chi tiết, hình ảnh đắt giá được lẩy lên một cách tinh tế, “chất văn”, “chất báo” hài hòa. Vẻ đẹp của vùng cửa biển Lạch Trường hiện lên qua từng hình ảnh: “Một chiều lồng lộng đầy nắng và gió nơi cửa biển Lạch Trường, từng con tàu gối đầu vào bờ đung đưa theo cái cách nhàn hạ nhất sau những ngày tháng vất vả vật lộn với sóng gió khơi xa” (Những người lính không mang quân phục). Đường lên xã nghèo Mường Lý vì cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà bớt đi phần nào xa xôi, cách trở: “Nhìn qua ô tô, cảnh vật nơi đây thật đẹp, có đoạn chúng tôi như đi trong mây khi lên tới cổng trời, có đoạn chúng tôi có thể thả sức ngắm dòng sông Mã nhỏ như một chiếc thừng ngoằn ngoèo dưới vực sâu, tung bọt trắng bởi ghềnh đá. Sự kỳ vĩ của thiên nhiên ban tặng cho miền Tây xứ Thanh thật đặc sắc, có cung đường chạy qua rừng luồng, rừng giang đẹp như trong tranh...”. Đại ngàn Pù Rinh hoang sơ mà cuốn hút: “Giao Thiện nguyên sơ, hòa vào rừng, tràn ngập thanh âm của miền cổ tích với suối róc rách, thác ầm ào, răng rắc lao xao của rừng luồng, rừng keo... Những ngôi nhà sàn thấp thoáng sau những hàng cây ăn quả, xoan đào, cau, dừa... đủ loại” (Về Pù Rinh nghe đại ngàn kể chuyện). Bởi sự đan xen của “chất văn”, “chất báo” ấy mà bài bút ký trở nên mềm mại, hấp dẫn.

“Chạy về phía mặt trời” – tập bút ký nhỏ nhắn, mỏng manh nhưng nặng tình nghĩa, nặng tâm huyết, trăn trở và biết bao nỗ lực, dấn thân của người cầm bút. “Chạy về phía mặt trời” – đó vừa là nhan đề của tập bút ký cũng là thông điệp mà nhà văn, nhà báo Nguyễn Hải muốn gửi gắm đến độc giả: Dẫu cuộc sống có khó khăn, vất vả ra sao, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, hãy luôn hướng về phía lạc quan với những chân trời rộng mở bởi tình đời, tình người ấm áp.

Bài và ảnh: Nguyên Linh