Triển khai các giải pháp đối phó với nguy cơ xảy ra khô hạn cây trồng ở khu vực miền núi và trung du

Hồ Cống Khê (Công ty TNHH MTV Sông Chu – Chi nhánh Ngọc Lặc quản lý) đã tích đủ nước phục vụ sản xuất nông nghiệp theo kế hoạch.

Hiện tại, nhiều hồ, đập nhỏ trên địa bàn huyện Cẩm Thủy (do địa phương quản lý) đã hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng, khả năng trữ và giữ nước rất kém, lượng nước trữ ở các hồ nhỏ không đủ nước tưới, chống hạn cho diện tích công trình (CT) phụ trách.

Trong đó, có nhiều CT như hồ Mó Cun (Cẩm Phú) đập đất bị vỡ được đắp tạm lại, tích nước không an toàn; hồ Làng Lụt (Cẩm Yên) cống hư hỏng toàn bộ, không tích được nước; hồ Bai Muồng (Cẩm Tâm) đập đất bị vỡ, không có khả năng tích nước... Các hồ chứa nước nêu trên không phát huy được nhiệm vụ của CT theo thiết kế ảnh hưởng sản xuất hơn 4.000 ha cây trồng vụ chiêm xuân và dân sinh trên địa bàn.

Chủ động khắc phục thiếu hụt nguồn nước tưới, huyện Cẩm Thủy đã chỉ đạo các xã chuyển đổi một số diện tích lúa không bảo đảm nguồn nước tưới sang trồng các cây màu chịu hạn hoặc yêu cầu sử dụng nước ít. Đồng thời, nạo vét, khơi thông dòng chảy các tuyến kênh mương, sửa chữa những hư hỏng nhỏ của CT, đắp bờ vùng, bờ thửa để giữ nước. Tăng cường cán bộ về cơ sở kiểm tra, đánh giá khả năng phục vụ nước tưới của CT để có biện pháp khắc phục như nạo vét bể hút, kênh dẫn cho một số trạm bơm hoạt động khi mực nước sông Mã xuống thấp. Tuyên truyền, vận động bà con sử dụng nước tưới từ hồ, đập, bai tiết kiệm; dùng máy bơm dầu tận dụng nguồn nước từ ao, khe suối,... bơm tưới cho lúa. Công ty TNHH MTV sông Chu - Chi nhánh Cẩm Thủy đã chủ động tích nước cho các hồ chứa đơn vị quản lý như hồ Duồng Cốc, Thung Bằng bảo đảm nguồn nước phục vụ nông dân trên địa bàn gieo cấy, chăm diện tích cây trồng vụ chiêm xuân trên địa bàn theo hợp đồng (1.300 ha). Chi nhánh đã nạo vét bể hút, bể xả các trạm bơm dọc sông Mã như trạm bơm Cẩm Tân I, Cẩm Giang II; nạo vét một số tuyến kênh với tổng khối lượng đã đào đắp hơn 6.400m3 bùn, đất. Đồng thời, sử dụng máy bơm dã chiến dự phòng; máy bơm dầu để chủ động bơm nước chống hạn cho cây trồng... Bằng nhiều nguồn vốn, trong các năm vừa qua, một số CT thủy lợi trên địa bàn đã được đầu tư xây dựng, sửa chữa, nâng cấp phục vụ nước tưới cho cây trồng. Tiêu biểu như đập Vòng Đọ (xã Cẩm Tú) xây dựng bằng nguồn vốn vay Ngân hàng Thế giới phục vụ nước tưới cho 310 ha cây trồng, hồ Eo Gió (xã Cẩm Ngọc) được nâng cấp, sửa chữa bằng nguồn vốn đảm bảo an toàn hồ chứa của Chính phủ cấp nước tưới cho 80 ha cây trồng, hồ Tân Long (xã Cẩm Long) cấp nước tưới cho 80 ha...

Đến tháng 2-2019, khu vực miền núi và trung du tỉnh ta có 107 hồ chứa nhỏ chủ yếu ở các huyện như Bá Thước, Cẩm Thủy, Thường Xuân, Như Xuân, Ngọc Lặc... mực nước xuống thấp gần hoặc dưới mực nước chết, khả năng cấp nước tưới gặp rất nhiều khó khăn. Hầu hết các CT này được xây dựng từ những năm 1970 đến 1980 (bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước, nhân dân đóng góp, các tổ chức tài trợ...), cống, tràn đều làm tạm, thời gian sử dụng đã lâu nên xuống cấp rất nghiêm trọng. Ngoài ra, hiện nay ở khu vực miền núi và trung du có khoảng 126 hồ không đảm bảo an toàn. Thực trạng như toàn bộ thiết bị đóng mở bị hư hỏng nặng, cống bị lùng mang, lùng đáy, đập đất bị sạt lở, thấm mạnh phía hạ lưu xuất hiện dòng chảy... không phục vụ sản xuất theo thiết kế hoặc chưa bảo đảm đủ nước tưới cho cây trồng theo kế hoạch. Hiện tại, hàng chục công trình thủy lợi đang thi công dở dang, chưa đủ điều kiện tích nước. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến vụ chiêm xuân năm 2019, vùng tưới bằng hồ, đập nhỏ ở khu vực miền núi và trung du tỉnh ta theo dự báo của Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), vào thời điểm lúa trổ bông, thời tiết nắng nóng có khoảng 9.000 ha có khả năng xảy ra khô hạn.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo các doanh nghiệp thủy nông trên địa bàn trước mắt phối hợp với các địa phương rà soát, kiểm tra tình hình nguồn nước tại các hồ để có kế hoạch chuyển đổi diện tích trồng lúa sang trồng cây màu ít sử dụng nước. Thực hiện triệt để biện pháp tưới tiết kiệm nước, tưới luân phiên trên tất cả các hệ thống, điều tiết nguồn nước hợp lý, ưu tiên dành nước cho vùng cuối kênh, vùng cao khó tưới. Thường xuyên theo dõi, phát hiện hư hỏng để sửa chữa kịp thời, chống rò rỉ mất nước ở các cống lấy nước hồ chứa. Về lâu dài, ngoài việc đề nghị Nhà nước tiếp tục quan tâm đầu tư kinh phí cho xây dựng cơ sở hạ tầng thủy lợi, ưu tiên cho công tác sửa chữa, nâng cấp các hồ đập nhỏ hiện có, các địa phương cần phát huy nội lực, huy động sức dân sửa chữa công trình thủy lợi hư hỏng nhỏ.

Thu Hòa