Thực hiện các giải pháp bảo đảm nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp

Nhiều năm nay, vào mùa khô mực nước các sông chính trên địa bàn tỉnh liên tục ở mức thấp, năm sau thấp hơn so với năm trước. Ở các hồ, đập vừa và lớn, mực nước luôn trong tình trạng thấp hơn mực nước thiết kế từ 1 đến 3m.

Tại 3 hồ chứa nước lớn, thì hồ Cửa Đạt hiện có mực nước thấp hơn so với mực nước thiết kế là 0,94m; hồ Yên Mỹ mực nước thấp hơn so với mực nước thiết kế 1,92m, chỉ có hồ Sông Mực hiện có mực nước cao hơn so với thiết kế là 0,94m. Đối với 565 hồ chứa nhỏ do các huyện quản lý, hiện có 121 hồ chứa có mực nước thấp hơn so với mực nước thiết kế từ 1m trở lên, trong đó có 19 hồ từ mực nước chết trở xuống. Do mực nước thiếu hụt nên dòng chảy trên các sông, suối cũng có xu hướng giảm dần, khả năng thiếu hụt nước thời gian tới được dự báo sẽ thấp hơn trung bình nhiều năm và phổ biến ở mức từ 10-30%, thậm chí có nơi hơn 30%.

Xác định vụ đông là vụ sản xuất chính đem lại giá trị sản xuất cao; trong vụ này chủ yếu được gieo trồng các loại cây trồng cạn, nên nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh trưởng, phát triển, quyết định đến năng suất, chất lượng sản phẩm khi thu hoạch. Vì vậy, trên cơ sở phân tích, dự báo khí tượng thủy văn và nguồn nước, ngay từ đầu vụ, các đơn vị thủy nông và chính quyền các địa phương đã chuẩn bị các phương án tưới trong vụ đông 2018-2019 và tạo tiền đề để phục vụ sản xuất vụ tiếp theo. Theo đó, các đơn vị quản lý khai thác công trình thủy lợi đã triển khai hoàn thành công tác nạo vét kênh tiêu, khơi thông dòng chảy trước mùa mưa lũ năm 2018 với khối lượng nạo vét 1.102.086 m3/1.015.239 m3 đạt 109% kế hoạch (KH); vớt bèo tây, bè mảng rau muống được 537.834 m2/781.885 m2 đạt 68,79% KH; kiểm tra các công trình thủy lợi trước mùa lũ, sửa chữa duy tu các công trình thủy lợi tưới, tiêu; chủ động khắc phục các hư hỏng của công trình để kịp phục vụ sản xuất vụ đông. Bên cạnh đó, có KH trữ nước trong hệ thống kênh, mương, ao, hồ, kênh tiêu cuối mùa mưa, bảo đảm đủ nguồn cho công tác tưới trong toàn vụ và cho vụ chiêm xuân sắp tới.

Tuy đã triển khai nhiều giải pháp nhằm chủ động nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, song hiện trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số công trình chưa được đầu tư sửa chữa triệt để, đồng bộ khiến cho việc cung cấp nước cho một số nơi còn khó khăn. Tại huyện Thọ Xuân, hiện có 14 xã, gồm: Xuân Thiên, Xuân Lam, Xuân Châu, Xuân Yên, Xuân Lập, Xuân Minh, Xuân Lai, Xuân Tân, Xuân Vinh, Thọ Minh, Quảng Phú, Phú Yên, Thọ Thắng, Thọ Trường, có hệ thống kênh nội đồng cấp 2 của kênh chính Nam nhiều đoạn thấp hơn mặt ruộng và có vị trí cống lấy nước bị treo; hiện hệ thống kênh nội đồng cấp 2 chưa hoàn thiện, chưa dẫn nước, khiến nhiều diện tích sản xuất nông nghiệp không thể lấy nước tưới. Hay kênh chính Nam đoạn qua xã Xuân Vinh (Thọ Xuân) còn khoảng 100m đang trong giai đoạn chờ lún, chưa thi công được nên chưa thể thông tuyến dẫn nước về cuối kênh để cung cấp nước tưới cho diện tích sản xuất vụ đông của một số xã của huyện Thiệu Hóa. Dự báo, những khu vực này đến thời điểm hanh khô có thể xảy ra hiện tượng thiếu nước, thậm chí bị hạn.

Không chỉ những diện tích nằm trong vùng có các công trình thủy lợi bị hư hỏng dự báo sẽ thiếu nước, mà vụ chiêm xuân, vụ mùa trong năm 2019 cũng được dự báo sẽ xảy ra tình trạng hạn hán do ảnh hưởng của thời tiết. Do vậy, để chủ động nguồn nước tưới, phục vụ cho sản xuất vụ đông 2018-2019 và các vụ sản xuất trong năm 2019, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có Văn bản số 3752/SNN&PTNT-TL, ngày 5-11-2018, gửi UBND tỉnh về việc tăng cường thực hiện các giải pháp phòng chống hạn và xâm nhập mặn bảo đảm sản xuất vụ đông xuân 2018-2019 và vụ mùa 2019.

Theo đó, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị UBND các huyện và các đơn vị thủy nông xây dựng KH phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn với các kịch bản về nguồn nước có khả năng xảy ra để kịp thời triển khai các giải pháp phù hợp trong mùa khô năm 2019. Căn cứ vào dự báo tình hình khí tượng, thủy văn kiểm tra, đánh giá, cân đối khả năng đáp ứng nguồn nước của từng công trình đầu mối cho các vùng, loại cây trồng có nhu cầu dùng nước. Cùng với đó, lập lịch tưới luân phiên cho tất cả các cấp kênh trong từng hệ thống tưới, tuyên truyền công khai lịch tưới rộng rãi để người dân biết và chấp hành lấy nước theo lịch. Chính quyền các địa phương phối hợp với các đơn vị thủy nông thực hiện dẫn nước tưới theo phương châm cao, xa trước, thấp, gần sau, nhất là trong thời kỳ căng thẳng về nguồn nước, đồng thời tránh tình trạng tranh chấp nguồn nước tưới. Bên cạnh đó, trên cơ sở cân đối nguồn nước, các địa phương, đơn vị xác định cụ thể vùng có nguy cơ bị hạn, thiếu nước để có KH bố trí lịch thời vụ phù hợp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý sang cây trồng cạn hoặc dừng canh tác, tránh gây lãng phí. Duy trì các máy bơm dã chiến chống hạn đã được lắp đặt từ đầu năm và có KH lắp đặt bổ sung để chủ động vận hành, tận dụng mọi nguồn nước để bơm chuyền, bơm tiếp nguồn phục vụ cấp nước cho cây trồng, nhất là vùng tưới của các công trình đang tổ chức thi công, chưa đưa vào vận hành khai thác; các vùng cao xa cục bộ có diện tích nhỏ, nên sử dụng các máy bơm dầu để bơm kịp thời, tránh gây lãng phí. Cùng với đó, làm tốt công tác dự báo tình hình, tăng cường bơm nước vào giờ thấp điểm, tranh thủ bơm nước tưới dự trữ vào đồng để tránh gây hiện tượng hạn giả, nhất là trong vụ đông xuân sắp tới. Bên cạnh đó, hiện các địa phương và đơn vị thủy nông đang chuẩn bị sẵn sàng nhân lực, vật lực để ra quân làm thủy lợi mùa khô, nạo vét các tuyến kênh mương từ kênh liên huyện, liên xã đến mặt ruộng.

Nhờ chủ động triển khai các giải pháp bảo đảm nguồn nước tưới, nên đến thời điểm hiện tại, ngoại trừ những diện tích cây trồng nằm trong vùng chưa được cấp nước do công trình thủy lợi chưa được sửa chữa kịp thời, thì chưa có diện tích cây trồng vụ đông bị thiếu nước. Hiện diện tích cây trồng đã được gieo trồng đang sinh trưởng và phát triển tốt.