Thâm canh, phục tráng và khai thác bền vững rừng luồng ở Quan Hóa

Những năm trước đây, tình trạng người dân trên địa bàn huyện Quan Hóa khai thác măng và luồng tùy tiện, không chăm sóc theo quy trình kỹ thuật nên rừng luồng ở tỉnh ta bị thoái hóa nghiêm trọng, năng suất và chất lượng giảm sút. Chính vì vậy, các cấp, các ngành chức năng đã tăng cường kiểm tra, rà soát, đồng thời quy hoạch và triển khai thực hiện nhiều giải pháp phát triển rừng luồng theo hướng bền vững, hiệu quả. Tính đến tháng 10-2020, huyện Quan Hóa đã có 27.380 ha rừng luồng.

Người dân xã Hiền Chung chăm sóc, bón phân cho rừng luồng.

Là 1 trong 7 huyện nằm trong Quy hoạch vùng luồng thâm canh của tỉnh, theo Quyết định 502/QĐ-UBND ngày 23-2-2012 của Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa về việc phê duyệt Quy hoạch vùng thâm canh luồng tập trung tỉnh Thanh Hóa, thời kỳ 2011-2020, diện tích rừng luồng của Quan Hóa được quy hoạch 10.042 ha, trong đó diện tích rừng luồng chăm sóc và bảo vệ 3.525 ha, rừng luồng cần phục tráng 6.517 ha. Từ năm 2016 đến hết tháng 8-2020, UBND huyện Quan Hóa đã phối hợp với Chi cục Kiểm lâm tỉnh xuống thôn, bản phổ biến, tuyên truyền chính sách hỗ trợ phát triển vùng luồng thâm canh; tập huấn kỹ thuật chăm sóc, bón phân phục tráng rừng luồng cho các hộ đăng ký tham gia phục tráng rừng luồng... Từ năm 2016, các hộ đã được hỗ trợ kinh phí mua phân bón cho năm thứ nhất và năm thứ 2 thực hiện thâm canh phục tráng rừng luồng (2 triệu đồng/ha/năm) và hỗ trợ 230 triệu đồng/1 km đường lâm nghiệp nâng cấp hoặc làm mới (200 ha rừng luồng tập trung được hỗ trợ 1 km đường).

Kết quả, từ năm 2016 đến tháng 10-2020, huyện Quan Hóa đã thực hiện thâm canh phục tráng được 4.100 ha rừng luồng. Toàn huyện đã làm mới 15 km đường ô tô lâm nghiệp, tạo thuận lợi cho chăm sóc, khai thác, vận chuyển các sản phẩm lâm sản đi tiêu thụ, giảm chi phí nhân công bốc vác thủ công.

Hiệu quả của chính sách phát triển vùng luồng thâm canh đã nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền và người dân địa phương trong việc quản lý, bảo vệ, phát triển và khai thác bền vững rừng luồng. Thay đổi từ tập quán canh tác quảng canh, không bón phân chăm sóc cho rừng luồng sang canh tác thâm canh, bón phân và chăm sóc rừng luồng. Phục tráng rừng luồng kém chất lượng đã giúp năng suất, chất lượng rừng luồng nâng lên rõ rệt. Cụ thể như hệ số sinh măng tăng gấp 1,5 lần, măng to hơn và gióng dài hơn. Một số tuyến đường lâm nghiệp kết hợp với dân sinh tạo điều kiện thuận lợi giao thông tại các thôn, bản và xã, huyện. Từ đó, giá trị cây luồng đã được nâng lên, góp phần nâng cao thu nhập cho nhiều nông dân trồng luồng và doanh nghiệp chế biến luồng. Công tác khoanh nuôi bảo vệ rừng được các hộ, nhóm hộ và đại diện cộng đồng thôn bản tích cực tham gia. Hiện nay, Quan Hóa đã có 2.369,6 ha luồng được Tổ chức Quản lý rừng bền vững Quốc tế cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC), góp phần quan trọng cho cây luồng của huyện đảm bảo về tiêu chuẩn chất lượng cũng như giá và đầu ra cho sản phẩm. Trên địa bàn huyện có 23 công ty, HTX và các cơ sở chế biến lâm sản, thu mua và chế biến các mặt hàng sơ chế, chủ yếu là đũa, giấy, ván sàn...

Tuy nhiên, nguồn vốn phân bổ để thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển vùng luồng thâm canh của tỉnh còn hạn chế, thấp so với khối lượng, kế hoạch đề ra. Trong khi đó, diện tích rừng luồng thâm canh phục tráng nằm trên địa bàn huyện có địa hình phức tạp, đất đai cằn cỗi, việc cuốc lật đất, đào hố bón phân gặp nhiều khó khăn. Diện tích rừng luồng được chăm sóc, bón phân chỉ dừng lại ở những diện tích được Nhà nước hỗ trợ, người dân chưa chủ động bỏ kinh phí và nhân công để thâm canh luồng, nên diện tích rừng luồng kém chất lượng vẫn còn nhiều.

Thời gian tới cùng với chính sách hỗ trợ phát triển vùng luồng thâm canh của tỉnh, huyện Quan Hóa cần bố trí một phần ngân sách của địa phương để hỗ trợ mở rộng diện tích vùng luồng thâm canh trên địa bàn. Tăng cường quản lý Nhà nước về bảo vệ, phát triển rừng nói chung, rừng luồng nói riêng. Tiếp tục rà soát, đánh giá thực trạng các cơ sở chế biến luồng trên địa bàn, để có giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh các sản phẩm từ luồng; cam kết không thu mua, tiêu thụ luồng non. Xây dựng các mô hình HTX sản xuất, kinh doanh luồng, tạo vùng nguyên liệu tập trung đủ lớn và là cầu nối để kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vốn, khoa học - kỹ thuật thâm canh rừng luồng, góp phần xây dựng phương án quản lý rừng luồng bền vững để cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững cho rừng luồng. Tạo sự liên kết bền vững giữa người dân và doanh nghiệp từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm luồng để tạo thành chuỗi giá trị.

Bài và ảnh: Thùy Dương