Nông dân thất thu vì diện tích trồng lúa tạp lẫn

Những năm gần đây, nhiều diện tích trồng lúa của bà con nông dân xã Quảng Long (Quảng Xương) bị giảm năng suất, trong đó có không ít diện tích mất trắng do tình trạng lúa tạp lẫn. Điều này đang khiến nhiều hộ dân hoang mang, chính quyền xã trăn trở tìm hướng giải quyết.

Nông dân thôn Bái Đông, xã Quảng Long (Quảng Xương) cắt bỏ lúa tạp lẫn.

Chúng tôi có mặt tại cánh đồng của thôn Bái Đông, xã Quảng Long, nơi đầu tiên người dân phát hiện ra diện tích lúa tạp lẫn, đây cũng là nơi có diện tích nhiều và ảnh hưởng nặng nhất do tình trạng này. Tại đây, nhiều nông dân đang cố gắng cắt bỏ những cây lúa tạp lẫn mọc xen trên các thửa ruộng. Song mọi sự nỗ lực của người dân dường như đang trở nên vô ích, bởi mức độ phát triển của diện tích lúa tạp lẫn mạnh, lấn át hẳn so với lúa thông thường.

Theo lời kể của người dân thôn Bái Đông, từ năm 2013, trên cánh đồng của thôn bắt đầu xuất hiện hiện tượng lúa tạp lẫn. Mới đầu, chỉ lác đác vài cây, đến các vụ sau tình trạng này xuất hiện ngày càng nhiều, với mức độ lây lan được tính theo cấp số nhân. Đến nay, tình trạng này đã vượt ra ngoài sự kiểm soát của người dân cũng như chính quyền địa phương. Theo mô tả của người dân, các loại lúa tạp lẫn này có hình dạng không khác gì lúa thường, song thân cây thường to, khỏe hơn. Theo quan sát của chúng tôi, lúa tạp lẫn hiện có 3 loại: Một loại thân trắng, mềm, bông to, trên mỗi hạt lúa đều có “râu” dài, trắng; một loại lại có thân tím, thân cứng, lá nhọn, khi trổ trên mỗi hạt lúa đều có một đốm đỏ; còn một loại thân đỏ, cứng, hạt lúa hình tròn. Những loại này đều có đặc điểm nhận dạng riêng, song chúng đều có một điểm chung là khi hạt lúa còn đang giai đoạn chắc xanh thì bắt đầu rụng hạt không cho thu hoạch. Do mức độ lây lan, phát triển và những đặc điểm kỳ lạ của các loại lúa tạp lẫn này, nên người dân đặt cho chúng cái tên “lúa ma”.

Bà Lê Thị Mai, thôn Bái Đông, xã Quảng Long, cho biết: Gia đình bà có 6 sào, nhiều năm nay diện tích này đều thất thu do nhiễm “lúa ma”. Mức độ thiệt hại phụ thuộc vào tỷ lệ “lúa ma” trên ruộng. Nếu tỷ lệ chỉ ở mức 10 đến 15% thì năng suất ảnh hưởng ít, nhưng tỷ lệ “lúa ma” ở mức 50 đến 70% thì diện tích sản xuất coi như mất trắng”. Vụ xuân năm nay, gia đình bác có tới 5/6 sào bị nhiễm với tỷ lệ hơn 70%, diện tích này coi như mất trắng.

Gia đình anh Bùi Lê Hùng, thôn Bái Đông, xã Quảng Long có 8 sào ruộng, 3 năm nay, tất cả diện tích này đều bị nhiễm loại lúa tạp lẫn, với tỷ lệ lẫn tạp 50 đến 70%. Để khắc phục hiện tượng này, vụ mùa năm 2017, gia đình anh đã cho máy múc đi một lượt đất dày 20 cm, sau đó cày sâu, phơi đất, phun thuốc trừ cỏ và bỏ hẳn 1 vụ không canh tác. Mặc dù đã kết hợp thực hiện nhiều biện pháp, xong đến vụ xuân 2018 khi canh tác trở lại thì hiện tượng lúa tạp lẫn vẫn tiếp diễn và mật độ có phần dầy hơn. Chán nản, gia đình anh đã tiến hành cho cắt bỏ toàn bộ diện tích lúa cấy làm thức ăn cho bò. Bởi theo anh, có để đến cuối vụ thì diện tích lúa này vẫn sẽ không cho thu hoạch.

Hiện tượng lúa tạp lẫn không chỉ xuất hiện ở một vài gia đình mà xuất hiện trên diện tích sản xuất của hàng trăm hộ trong thôn. Ông Bùi Công Dạn, Trưởng thôn Bái Đông, xã Quảng Long, cho biết: Toàn thôn Bái Đông có 160 hộ trồng lúa, với tổng diện tích hơn 30 ha. Hiện nay, toàn bộ diện tích lúa của thôn đều đã bị nhiễm lúa tạp lẫn, trong đó có khoảng 10 ha bị nhiễm với mật độ dày, ảnh hưởng đến năng suất. Các gia đình có diện tích bị nhiễm nặng đã thực hiện nhiều biện pháp khắc phục, như: Bỏ 1 vụ không canh tác, phun thuốc trừ cỏ, thường xuyên nhổ bỏ, cày sâu, phơi đất, nhưng hiện tượng này vẫn tiếp diễn trở lại với mức độ nặng hơn. Nhiều hộ “cực chẳng đã” phải cắt bỏ toàn bộ diện tích để làm thức ăn cho bò.

Trao đổi với ông Hồ Xuân Hương, Chủ tịch UBND xã Quảng Long về hiện tượng lúa tạp lẫn, chúng tôi được biết: Hiện tượng lúa tạp lẫn xuất hiện trên địa bàn xã từ năm 2013 và liên tục lặp lại trong vòng nhiều năm với mật độ ngày càng tăng. Hiện nay, toàn xã đã có 23,3/297,7 ha lúa bị nhiễm hiện tượng này, gây ảnh hưởng đến năng suất, tập trung tại 4 thôn, gồm: Lộc Long, Bái Đông, Long Đại và Thổ Ngỏa. Trước hiện tượng này, UBND xã đã báo cáo với UBND huyện và phối hợp với Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trạm khuyến nông, Trạm bảo vệ thực vật huyện Quảng Xương và một số công ty giống để xác định nguyên nhân của hiện tượng này và sớm có biện pháp khắc phục, xong đến nay vẫn chưa tìm ra nguyên nhân và hiện vẫn chưa có biện pháp nào khắc phục triệt để tình trạng này. Vì vậy, trước mắt xã sẽ cho triển khai sớm việc sản xuất vụ thu mùa 2018, khuyến cáo người dân chuyển đổi diện tích gieo sạ sang gieo cấy để hạn chế mật độ lúa tạp lẫn.