Những “rào cản” đối với tích tụ, tập trung đất đai

Những năm qua, trên địa bàn tỉnh ta nhiều mô hình tích tụ, tập trung đất đai sản xuất nông nghiệp quy mô lớn đã được hình thành, tạo thuận lợi để áp dụng cơ giới hóa, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nhằm tăng hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, quá trình tích tụ ruộng đất còn gặp nhiều khó khăn, nhất là về nhận thức của người dân.

Thuê đất công ích của xã khiến gia đình ông Lê Văn Lương ở xóm 2, xã Nga Trường (Nga Sơn) không yên tâm khi đầu tư sản xuất.

Trong quá trình thực hiện việc tích tụ tập trung ruộng đất tại nhiều địa phương, nhận thức của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân chưa đầy đủ, chưa thống nhất. Trong đó, một bộ phận người nông dân vẫn tồn tại tư tưởng bảo thủ, không tổ chức canh tác, không thực hiện cải tạo... khiến đất đai bị thoái hóa, kém chất lượng, thậm chí bỏ hoang và chuyển sang làm những nghề khác nhưng vẫn giữ ruộng đất, không muốn cho thuê. Ông Lê Xuân Hoằng, Giám đốc Công ty CP Hạ tầng cảnh quan Hoàng Gia, cho biết: “Công ty dự kiến thuê 10 ha đất ở xã Ngọc Phụng (Thường Xuân) để trồng 3 loại cây chủ lực, gồm: Bưởi, hồng xiêm, cây dược liệu để hướng đến xây dựng vùng sản xuất hàng hóa có thương hiệu. Công ty cùng với cán bộ địa phương mất gần 1 năm thương lượng, thỏa thuận với người dân. Song, đến thời điểm hiện tại công ty mới thuê được gần 6 ha đất để trồng cây ăn quả. Nhưng diện tích này không liền vùng, liền thửa, gây khó khăn trong công tác chăm sóc, bảo vệ, theo dõi quá trình sinh trưởng của cây trồng”.

Với mục đích tích tụ đất đai để hướng tới sản xuất nông nghiệp tập trung quy mô lớn, năm 2015, anh Lê Ngọc Đạt, Giám đốc Công ty CP Geat Farm, xã Xuân Khánh (Thọ Xuân) đã đầu tư 1,7 tỷ đồng xây dựng hệ thống nhà màng phủ nilon hiện đại, công nghệ tưới nhỏ giọt, hệ thống điều hòa không khí trên diện tích 3.000 m2 để trồng dưa Nhật Bản, dưa Kim Hoàng Hậu, dưa gang xuất khẩu và rau cải, măng tây. Sau hơn 2 năm sản xuất quy mô lớn đạt hiệu quả kinh tế cao, anh dự định sẽ tiếp tục mở rộng khu sản xuất lên 5 ha vào năm 2019. Dù công ty đã thương lượng tích tụ diện tích đất liền kề khu sản xuất của gia đình với các hình thức, như: Góp đất, cho thuê hoặc chuyển nhượng quyền sử dụng đất song nhiều hộ dân không thống nhất, đồng thuận, nên hoài bão tích tụ đất đai sản xuất nông nghiệp tập trung của anh khó thực hiện được.

Ngoài khó khăn về sự đồng thuận của người dân, hiện nay trên địa bàn tỉnh ta các mô hình tích tụ ruộng đất hầu hết là tự thỏa thuận giữa các cá nhân, tổ chức với người dân mà chưa có ràng buộc pháp lý, dễ dẫn đến rủi ro. Trường hợp đang trong vụ sản xuất mà xảy ra mâu thuẫn, người dân đòi đất sẽ gây trở ngại cho chủ mô hình. Bên cạnh đó, thời hạn cho thuê đất cũng là một trở ngại đối với việc tích tụ, tập trung ruộng đất sản xuất quy mô lớn. Đối với đất của nông dân, nếu chỉ cho thuê ngắn hạn thì doanh nghiệp không dám thuê để đầu tư vì không đủ thời gian thu hồi vốn. Ông Lê Văn Lượng, xóm 2, xã Nga Trường (Nga Sơn), chia sẻ: Từ năm 2008, gia đình ông đã tiên phong thực hiện tích tụ ruộng đất để chuyển đổi mô hình sản xuất trên vùng đất sâu trũng, trồng lúa hiệu quả. Ngoài diện tích ruộng của gia đình, ông đã thuê hơn 2 ha đất lúa của người dân trong xã để tổ chức sản xuất mô hình cá - lúa. Do thấy sản xuất hiệu quả kinh tế cao nên nhiều hộ khác học tập, mở rộng mô hình. Mặt khác, do chủ yếu thuê đất bằng “hợp đồng miệng” nên khi các hộ đòi lại ruộng đất, gia đình ông đã gặp nhiều khó khăn. Từ năm 2014, gia đình ông được UBND xã Nga Trường tạo điều kiện nhận thầu gần 3 ha đất công ích để xây dựng trang trại chăn nuôi kết hợp nuôi trồng thủy sản với thời hạn 5 năm. Tuy nhiên, hình thức thuê đất ngắn hạn này khiến gia đình ông vừa đầu tư sản xuất, vừa lo lắng “liệu hết hạn hợp đồng có thu lại được số vốn gần 2 tỷ đồng đầu tư ban đầu?”. Về những băn khoăn của các hộ dân thầu đất công ích xã, ông Trần Văn Long, Chủ tịch UBND xã Nga Trường, cho biết: Hiện xã có gần 60 ha đất công ích ở những vùng sâu trũng đang cho 20 hộ dân thuê để phát triển mô hình trang trại. Dù biết hạn mức thuê đất 5 năm khiến nhiều hộ dân lo lắng khi đầu tư sản xuất, song mức hạn này đã được quy định rõ tại Khoản 5, Điều 126 - Luật Đất đai năm 2013, UBND xã cam kết tạo điều kiện cho các hộ thầu lại diện tích đang sản xuất khi hết hạn mức đấu thầu.

Thêm vào đó, thực tế ở tỉnh ta, số lượng doanh nghiệp thuê đất để phát triển sản xuất nông nghiệp còn hạn chế. Một phần do chưa nhận thức về nguồn lợi mà sản xuất nông nghiệp mang lại, một phần do nguồn vốn đầu tư khá lớn. Mặt khác, sản xuất nông nghiệp ẩn chứa nhiều rủi ro như ảnh hưởng của thời tiết, khí hậu, sâu bệnh, dịch hại và những biến động giá cả của thị trường. Mối liên kết “4 nhà” chưa bền vững, ảnh hưởng đến kết quả sản xuất cũng như vấn đề tiêu thụ sản phẩm.

Đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ phối hợp với các sở, ngành có liên quan của tỉnh tạo hành lang pháp lý về đất đai cho các đối tượng thuê, mượn thuận lợi, thủ tục đơn giản, chi phí thấp. Hỗ trợ doanh nghiệp, cá nhân trong quá trình tích tụ ruộng đất, như: Hỗ trợ xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, đào tạo lao động, hỗ trợ các khâu dịch vụ trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp... Đồng thời, phối hợp với các địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức cho người sản xuất, các tổ chức kinh tế về việc tích tụ ruộng đất, giải quyết tâm lý mất đất, giữ đất của một bộ phận nông dân. Huy động nguồn lực đầu tư, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp...