Nhiều khó khăn trong thụ hưởng chính sách tái cơ cấu nông nghiệp khu vực miền núi

Vùng sản xuất lúa tại xã Sơn Điện (Quan Sơn).

Để kích cầu thực hiện các mục tiêu đề ra trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, ngày 31-12-2015, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 5643/2015/QĐ-UBND về cơ chế, chính sách khuyến khích thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2016-2020.

Theo đó, tỉnh đã ban hành 7 cơ chế, chính sách hỗ trợ, gồm: Xây dựng vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng, hiệu quả cao tại các xã miền núi; phát triển rau an toàn tập trung; mua máy thu hoạch mía và hệ thống tưới mía mặt ruộng; phát triển luồng thâm canh; sản xuất tập trung, quy mô lớn; liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm trồng trọt; giải phóng mặt bằng cho các doanh nghiệp.

Các cơ chế, chính sách được ban hành và triển khai thực hiện đã khuyến khích nhiều đơn vị, doanh nghiệp, HTX, hộ cá thể đầu tư phát triển nông nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Tuy nhiên, theo tìm hiểu của chúng tôi, việc thụ hưởng những chính sách tái cơ cấu nông nghiệp tại một số huyện miền núi trên địa bàn tỉnh còn gặp nhiều khó khăn.

Tại huyện Lang Chánh, để cơ chế, chính sách hỗ trợ tái cơ cấu nông nghiệp đến được với các tổ chức, cá nhân, từ năm 2016, huyện đã triển khai thực hiện đồng bộ cả 7 cơ chế, chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, huyện chỉ được thụ hưởng 3 cơ chế, chính sách hỗ trợ, gồm: Xây dựng vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng, hiệu quả cao tại các xã miền núi; phát triển rau an toàn tập trung và chính sách phát triển luồng thâm canh. Theo đó, huyện đã xây dựng 2 vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng, hiệu quả cao tại 2 xã: Giao An và Đồng Lương, với tổng diện tích 100 ha. Xây dựng khu sản xuất rau an toàn, quy mô 2 ha; thực hiện kiểm soát chất lượng và dán tem sản phẩm rau an toàn; hỗ trợ sản xuất rau tập trung trong nhà lưới, diện tích hỗ trợ 4.000m2. Thực hiện hỗ trợ phí kiểm soát chất lượng và dán tem sản phẩm rau an toàn cho diện tích sản xuất rau an toàn. Trong hơn 3 năm, từ 2016 đến 2019, huyện đã triển khai dự án hỗ trợ thâm canh, phục tráng rừng luồng tại 8 xã, với quy mô 2.350 ha. Còn các cơ chế, chính sách mà huyện không thực hiện được, là: Mua máy thu hoạch mía và hệ thống tưới mía mặt ruộng; sản xuất tập trung, quy mô lớn; liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm trồng trọt và giải phóng mặt bằng cho các doanh nghiệp.

Theo báo cáo của UBND huyện Lang Chánh, sở dĩ huyện không thực hiện và thụ hưởng các chính sách hỗ trợ nói trên là do: Đặc thù huyện miền núi, diện tích đất sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún, ít có vùng sản xuất quy mô tập trung nên khó hình thành vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn để kêu gọi, thu hút doanh nghiệp đầu tư, liên kết sản xuất bao tiêu sản phẩm cho nhân dân. Giá cả thị trường đầu ra các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi không ổn định trong khi giá vật tư đầu vào duy trì mức cao dẫn đến khi đầu tư rất dễ gặp rủi ro, người dân không dám mạnh dạn đầu tư. Việc chỉ đạo, điều hành trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và liên kết sản xuất theo định hướng tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở các xã, thị trấn còn nhiều lúng túng, thiếu tính quyết liệt và sáng tạo trong cách thực hiện dẫn đến kết quả thực hiện ở các xã chưa cao, nên không được thụ hưởng chính sách.

Ngay cả những nội dung đã được thực hiện, song việc thụ hưởng cũng khó khăn. Đơn cử như chính sách xây dựng vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng, hiệu quả cao tại các xã miền núi, giai đoạn 2016-2018, huyện Lang Chánh được tỉnh giao 950 triệu đồng để thực hiện hỗ trợ. Trên cơ sở nguồn kinh phí nói trên, huyện đã đầu tư thực hiện kiên cố hóa giao thông, kênh mương nội đồng cho vùng thâm canh lúa. Tuy nhiên, theo tính toán của huyện, mức hỗ trợ 200 triệu đồng/1 km đường giao thông nội đồng như hiện nay là thấp đối với các địa phương miền núi. Ngoài ra, hạng mục hỗ trợ mua máy cấy và máy gặt lúa, huyện không thể thực hiện được do địa hình miền núi không phù hợp với các loại máy cấy, máy gặt, mức đầu tư lớn, trong khi không khai thác được dịch vụ, nên không có đơn vị nào đứng ra đầu tư mua máy để được thụ hưởng chính sách.

Tại huyện Quan Sơn, ngoài chính sách phát triển rừng luồng thâm canh được nhiều đơn vị, địa phương trên địa bàn huyện thụ hưởng, 6 chính sách khác không có một tổ chức, cá nhân nào trên địa bàn huyện được thụ hưởng. Sở dĩ, việc tiếp cận và thụ hưởng chính sách tái cơ cấu nông nghiệp trên địa bàn huyện bị hạn chế là do đặc thù huyện miền núi, địa hình, điều kiện canh tác khó khăn, trong khi đó điều kiện để được hỗ trợ theo Quyết định 5643/2015/QĐ-UBND của UBND tỉnh so với khả năng của huyện là quá cao, mức hỗ trợ lại thấp so với vốn đối ứng, nên huyện gặp khó khăn trong việc triển khai thực hiện để được thụ hưởng chính sách. Ngay cả đối với chính sách chỉ dành cho địa phương miền núi là chính sách hỗ trợ xây dựng vùng thâm canh lúa năng suất, chất lượng, hiệu quả cao tại các xã miền núi, huyện cũng không thể thực hiện. Nguyên nhân là do điều kiện hỗ trợ của chính sách này yêu cầu các xã phải có diện tích đất 2 lúa tập trung từ 50 ha trở lên, có năng suất bình quân 3 năm gần nhất đạt từ 55 tạ/ha ở vụ xuân và 50 tạ/ha ở vụ mùa. Song, tại huyện Quan Sơn theo khảo sát, thống kê của huyện, vùng sản xuất lúa có diện tích tập trung lớn nhất trên địa bàn huyện chỉ đạt hơn 20 ha/vùng. Do đó, huyện không thể đủ điều kiện để được thụ hưởng. Đối với các chính sách hỗ trợ về liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm trồng trọt, hay giải phóng mặt bằng cho các doanh nghiệp, mặc dù thời gian qua huyện đã tập trung thực hiện các giải pháp thu hút các doanh nghiệp đầu tư liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm nông nghiệp, tạo điều kiện về mặt bằng để doanh nghiệp đầu tư sản xuất. Song do đặc thù về địa hình, điều kiện, trình độ canh tác, chi phí đầu tư cho khu vực miền núi lớn, lợi nhuận thấp, nên các doanh nghiệp không mặn mà đầu tư.

Những yếu tố bất lợi về địa hình, điều kiện, trình độ canh tác đang là những nguyên nhân chính khiến việc thụ hưởng cơ chế, chính sách ở các địa phương miền núi gặp khó khăn. Vì vậy, nhiều địa phương đề xuất, kiến nghị các sở, ngành có liên quan tham mưu cho UBND tỉnh “hạ” tiêu chí về điều kiện hỗ trợ; đồng thời, tăng mức hỗ trợ cho miền núi, để các địa phương dễ dàng tiếp cận. Hoặc, có chính sách hỗ trợ đặc thù đối với các địa phương thuộc khu vực miền núi để người dân và doanh nghiệp có động lực phát triển và cơ hội được thụ hưởng chính sách.

Hương Thơm