Làng nghề thiếu lao động có tay nghề cao

Hiện nay các làng nghề đang đứng trước thực trạng thiếu lao động có tay nghề, để đáp ứng yêu cầu thẩm mỹ của hàng hóa ngày càng cao của người tiêu dùng. Đây cũng là một nguyên nhân khiến sản phẩm các làng nghề chưa đa dạng về mẫu mã, thiếu sức cạnh tranh so với sản phẩm cùng loại trong nước và quốc tế.

Nghề đan cót tại làng Giàng, xã Thiệu Dương (TP Thanh Hóa) chỉ còn những lao động cao tuổi tham gia sản xuất.

Chị Nguyễn Thị Thắm, giám đốc HTX thủ công mỹ nghệ Tân Thọ (Nông Cống), một đơn vị chuyên tổ chức dạy nghề, cung ứng nguyên liệu và bao tiêu sản phẩm mây tre đan cho người dân trong xã và các xã lân cận, như: Tân Phúc, Tân Khang, Trung Chính, Trường Minh... Hiện nay, HTX đã đào tạo nghề cho khoảng 500 lao động. Tuy nhiên, việc đào tạo nghề cũng chỉ theo cách “Cầm tay chỉ việc” với mức độ biết làm nghề, chứ chưa có lao động được đào tạo bài bản, có tay nghề cao. Cũng bởi chỉ có trong tay đội ngũ thợ “Biết làm nghề” nên những đơn hàng đòi hỏi độ tinh xảo cao, dù biết lợi nhuận thu về cao hơn nhưng chị cũng không dám nhận, hầu hết sản phẩm làng nghề chỉ là ở công đoạn thô, giá rẻ, lợi nhuận thấp, chưa có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

Hiện nay, toàn tỉnh có 132 làng nghề với 36 nghề tiểu thủ công nghiệp đang hoạt động, tạo việc làm cho gần 90.000 lao động, thu nhập bình quân từ 3,5 đến 4 triệu đồng/người/tháng. Một số nghề hiện nay đang phát triển tại các địa phương, như: Đúc đồng, chiếu cói, mây tre đan, chế biến nông sản thực phẩm, chế biến đồ gỗ gia dụng, mỹ nghệ, cơ khí nhỏ phục vụ nông nghiệp; sản xuất vật liệu xây dựng, chế biến hải sản... Hiện chưa có thống kê chính xác về số lượng các nghệ nhân hiện có trên địa bàn. Tuy nhiên, có thể thấy rõ một thực tế là nhiều làng nghề đang rất thiếu đội ngũ thợ có tay nghề cao, thợ giỏi. Với các làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, đúc đồng, chiếu cói, móc sợi, mây tre đan..., đội ngũ nghệ nhân cao tuổi ngày càng giảm dần, trong khi lớp trẻ hiện có xu hướng đi làm việc ở các khu công nghiệp tập trung hoặc đi làm thuê chứ không mặn mà với nghề truyền thống của cha ông. Còn với những ngành nghề được du nhập mới, chính sách hỗ trợ đào tạo còn bất cập, người dân lại chưa có thói quen bỏ tiền ra học nghề, trong khi hệ thống doanh nghiệp với vai trò “bà đỡ” còn rất yếu và thiếu. Bên cạnh đó, hiện nay phần lớn việc dạy nghề tại các địa phương vẫn còn theo phương thức cầm tay chỉ việc hoặc tổ chức những lớp học ngắn ngày cho con em địa phương, rất ít làng nghề tổ chức đào tạo bài bản. Thậm chí, tại một số địa phương, việc dạy nghề vẫn còn mang tính phong trào, không sát với thực tế làng nghề, chưa điều tra rõ nhu cầu học nghề nên chưa thu hút được học viên tham gia.

Có thể nói, việc đào tạo nghề, thu hút lao động có tay nghề cao để duy trì và phát triển các làng nghề, nhất là các nghề thủ công mỹ nghệ cho người lao động là hết sức cấp thiết. Việc này không chỉ vì thu nhập và đời sống của người dân, mà còn nhằm bảo tồn và phát triển những ngành nghề truyền thống, lưu giữ tinh hoa văn hóa của quê hương. Với các nghề mới du nhập, nếu công tác đào tạo nghề không được tổ chức đúng tầm với yêu cầu, nhiều làng nghề sẽ có nguy cơ “chết yểu”, trước hết do chất lượng sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu của khách hàng. Để công tác đào tạo nghề đạt được những hiệu quả, các làng nghề thu hút được nhiều lao động có tay nghề cao, đáp ứng được yêu cầu phát triển của các làng nghề; các cấp, ngành, địa phương cần quan tâm việc nhân cấy nghề mới cho những địa phương chưa có hoặc đang rất ít nghề, để phát triển nghề tiểu thủ công nghiệp, tạo việc làm nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Trong đó, quan tâm, đưa vào chương trình dạy nghề đối với một số nghề truyền thống có khả năng phát triển, cần được bảo tồn như nghề làm đúc đồng, thêu ren, chiếu cói và các sản phẩm từ cói, nghề dệt tơ tằm, thổ cẩm.

Bài và ảnh: Minh Hà