Khó quản lý chất lượng hàng hóa kinh doanh qua thương mại điện tử

Thời gian gần đây, kinh doanh thương mại điện tử (TMĐT) nhất là kinh doanh qua các trang facebook, zalo... trên địa bàn tỉnh ta ngày càng nở rộ và khẳng định được tính ưu việt, tiện dụng vượt trội. Tuy nhiên, việc quản lý chất lượng hàng hóa qua kinh doanh TMĐT chính là bài toán khó đòi hỏi sự vào cuộc của các, sở, ngành có liên quan, các lực lượng chức năng; sự chủ động, minh bạch của đơn vị kinh doanh sản phẩm và sự thông thái của người tiêu dùng.

Chất lượng hàng hóa kinh doanh qua thương mại điện tử đang khiến người tiêu dùng hoài nghi về loại hình kinh doanh này. (Ảnh mang tính chất minh họa).

Khi công nghệ số, internet phát triển nhanh chóng dẫn đến nhiều mô hình TMĐT mới liên tục xuất hiện, không chỉ giới hạn ở hai mô hình phổ biến là website TMĐT, website cung cấp dịch vụ TMĐT như trước đây. Các giao dịch, dịch vụ cũng không còn ở phạm vi nhỏ hẹp mang tính vùng, miền mà ở quy mô quốc tế, đa dạng về chủ thể tham gia và cách thức hoạt động. Đây là thuận lợi nhưng cũng tạo ra nhiều kẽ hở để các cá nhân, tổ chức lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng giả, hàng nhái, thậm chí để lừa đảo người mua gây thiệt hại kinh tế và niềm tin của người tiêu dùng. Hơn nữa, việc sử dụng tài khoản cá nhân để kinh doanh, trao đổi hàng hóa ngày càng phổ biến khiến việc kiểm soát chất lượng hàng hóa ngày càng khó khăn hơn. Một khảo sát của Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam chỉ rõ, tỷ lệ mua hàng qua facebook, zalo... đạt 70%, tỷ lệ sử dụng ứng dụng điện thoại để mua sắm đã tăng tới 72%. Tuy nhiên, về mức độ hài lòng của khách hàng, chỉ đạt 46%. Điều này cho thấy, khi mua bán qua TMĐT, người tiêu dùng khó kiểm soát được chất lượng và nguồn gốc của hàng hóa, tính rủi ro cao. Chỉ một vài thao tác với máy tính, điện thoại di động thông minh người tiêu dùng có thể tìm thấy một kho sản phẩm khổng lồ về mẫu mã, giá thành và đơn vị cung cấp. Hơn nữa, đặc thù của các giao dịch TMĐT là người bán, người mua không trực tiếp gặp nhau, người mua cũng không tiếp xúc trực tiếp với hàng hóa trước khi mua nên xảy ra trường hợp hàng giao không đúng như sản phẩm được giới thiệu về cả mẫu mã, chất lượng. Trong trường hợp này, nếu người bán cố tình lừa đảo và người mua đã thanh toán tiền trước thì phần thiệt luôn là người mua. Chị Đồng Thu Trang, phường Ngọc Trạo (TP Thanh Hóa), cho biết: Do công việc bận rộn nên không có nhiều thời gian để mua sắm trực tiếp. Hơn nữa, ngày nay, các loại hình sản phẩm được rao bán qua TMĐT rất phong phú về chủng loại từ thực phẩm, hàng tiêu dùng đến những sản phẩm có giá trị lớn. Do đó, chị thường xuyên đặt mua hàng qua các trang, tài khoản bán hàng trực tuyến. Tuy nhiên, không ít lần chị nhận được những sản phẩm không bảo đảm chất lượng. Mặc dù đã phản hồi với tài khoản cung cấp hàng, song việc đổi, trả hàng hóa phức tạp. Thậm chí, nhiều trường hợp bên bán không thiện chí giải quyết nên hầu như người tiêu dùng phải xem đó là “bài học kinh nghiệm” để tránh khi mua hàng qua TMĐT.

Những trường hợp giao hàng không đúng mẫu mã, chất lượng quảng cáo diễn ra nhiều khiến người tiêu dùng ngày càng hoài nghi về chất lượng sản phẩm khi mua hàng trực tuyến. Thêm vào đó, những món hàng mua qua TMĐT thường là hàng tiêu dùng, có giá trị nhỏ, hoạt động mua bán diễn ra do hai bên tự thỏa thuận nên dù bị vi phạm chất lượng hàng hóa, người mua cũng ngại và khó khiếu nại để đòi quyền lợi cho mình. Chị Bùi Thị Vân, TP Thanh Hóa, cho biết: Việc mua hàng qua TMĐT trở thành chuyện thường ngày của các bà nội trợ, song tình trạng bị giao hàng không bảo đảm chất lượng diễn ra không ít. Tuy nhiên, dù có đổi, trả được sản phẩm thì người tiêu dùng vẫn là bên chịu thiệt. Do đó, chỉ nên mua hàng tại những tài khoản, trang bán hàng uy tín mới tránh được tình trạng nhập nhèm về chất lượng sản phẩm.

Theo khảo sát, việc kinh doanh qua TMĐT trên địa bàn tỉnh chủ yếu thông qua các tài khoản cá nhân với những mặt hàng tiêu dùng, thực phẩm... giá trị kinh tế không cao do đó, sự kiểm soát về chủ thể kinh doanh hầu như chưa có nên không thể kiểm soát được chất lượng sản phẩm. Mặc dù, trên địa bàn tỉnh ta chưa xảy ra việc khiếu kiện, tranh chấp về vi phạm chất lượng sản phẩm kinh doanh qua TMĐT song không thể phủ nhận tình trạng này vẫn diễn ra thường ngày và trở thành “điểm yếu” kìm hãm sự phát triển của hình thức kinh doanh văn minh và đầy tiềm năng này.

Để quản lý kinh doanh qua TMĐT, Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 15-3-2012 của Chính phủ về TMĐT đã quy định rõ: Sản phẩm do ai bán ra thì người đó phải chịu trách nhiệm. Song, trên thực tế, việc xác minh tính xác thực của thông tin tài khoản bán trên mạng là rất khó nên khi xảy ra vi phạm thì việc xử lý trách nhiệm đối với người bán khó thực hiện. Chính vì vậy, vấn đề quản lý chất lượng hàng hóa kinh doanh qua TMĐT là bài toán khó đòi hỏi sự vào cuộc của các sở, ngành có liên quan, các lực lượng chức năng và các địa phương trong giám sát, xử lý nghiêm việc sản xuất, kinh doanh trên địa bàn. Đồng thời, cần đổi mới và thúc đẩy mạnh mẽ công tác thực thi phòng chống hàng giả, hàng kém chất lượng, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ... Bên cạnh đó, để hạn chế tình trạng vi phạm chất lượng hàng hóa kinh doanh qua TMĐT ngoài sự nỗ lực của các sở, ngành có liên quan, các lực lượng, người tiêu dùng cần phải lựa chọn mua hàng hóa tại những kênh bán có thương hiệu, có uy tín, sản phẩm phải có truy xuất nguồn gốc rõ ràng để bảo vệ quyền lợi cho bản thân và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho cho các đơn vị kinh doanh, nhất là kinh doanh qua TMĐT phát triển bền vững.

Bài và ảnh: Thanh Hòa