Vai trò của gia đình trong nâng cao chất lượng dân số

Hiện nay thuật ngữ “chất lượng dân số” được nhắc đến khá nhiều khi bàn về công tác dân số, có nhiều khái niệm cho thuật ngữ này, song dù là quan niệm nào, khái niệm về chất lượng dân số đều nhắc đến từ “sức khỏe”. Vậy gia đình có vai trò như thế nào trong nâng cao chất lượng dân số nói chung và cụ thể là nâng cao sức khỏe cho mỗi thành viên trong gia đình nói riêng, cũng chính là thành viên của một quốc gia, một dân tộc.

Vai trò của gia đình rất quan trọng có tính quyết định đến tình trạng sức khỏe của mỗi thành viên trong gia đình. Gia đình là nơi đáp ứng phần lớn các điều kiện cần thiết cả về vật chất lẫn tinh thần cho nhu cầu sống của con người. Nếu các điều kiện đó được đảm bảo, quá trình sinh trưởng phát triển của con người được thuận lợi và phát huy cao độ, khi đó mỗi thành viên sẽ có một sức khỏe tốt nhất. Tuy nhiên không phải mọi gia đình đều có khả năng như nhau đặc biệt các yếu tố liên quan đến kinh tế. Song đối với việc bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nếu có phương pháp đúng vẫn có thể thực hiện tốt điều đó. Đó là:

1. Sự quan tâm: Các thành viên trong mỗi gia đình hãy dành tình cảm, sự yêu thương và quan tâm đến mỗi người trong gia đình. Bởi những người trong gia đình mới là người hiểu rõ về nhau hơn ai hết về tâm tư tình cảm, tình trạng sức khỏe của mỗi cá nhân, đặc biệt vai trò của người chủ trong gia đình. Hãy dành sự quan tâm đặc biệt tới người cao tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, những người mang bệnh mãn tính, người có khiếm khuyết về thể chất... Có như vậy mới phát hiện được những dấu hiệu bất thường về sức khỏe của thành viên và có biện pháp giải quyết kịp thời phù hợp. Sự quan tâm ngoài các công việc cụ thể, đó còn là ý thức tạo môi trường tâm lý thoải mái nhất cho mọi thành viên trong gia đình, một khi được sống trong môi trường hòa thuận, có trách nhiệm với nhau, khi đó mỗi người sẽ tránh được những căng thẳng về tâm lý (stress) không đáng có, cơ thể sẽ thoải mái tăng sức chịu đựng chống đỡ bệnh tật.

2. Chế độ dinh dưỡng hợp lý: “Có thực mới vực được đạo”, cần quan tâm chú trọng bữa ăn hằng ngày, làm thế nào để đảm bảo trong khẩu phần ăn, đủ dinh dưỡng hằng ngày cho mỗi thành viên trong gia đình. Tránh tình trạng dồn hết kinh phí cho xây dựng, mua sắm những công trình vật dụng chưa phải là thiết yếu, trong khi bữa ăn hằng ngày thiếu cả lượng và chất. Trong điều kiện có thể mỗi gia đình cần có kế hoạch chi cho việc ăn uống một cách ưu tiên nhất, để ít nhất đảm bảo nguồn năng lượng cho sinh trưởng, phát triển, duy trì sức lao động của mỗi thành viên trong gia đình. Người già trẻ em người trong gia đình có bệnh mãn tính... cần có chế độ dinh dưỡng ưu tiên và phù hợp. Cần chú ý, ở những gia đình tự cung tự cấp thực phẩm phải chọn lựa phương pháp sản xuất, dự trữ, chế biến thực phẩm đảm bảo chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm.

3. Tạo dựng một môi trường nhà ở hợp vệ sinh: Để tránh nguy cơ tác hại xấu đến sức khỏe mọi người trong gia đình, mỗi gia đình cần được xây dựng phù hợp, dù là nhà lá đơn sơ đến nhà kiên cố luôn phải đảm bảo thông thoáng, có chỗ ăn chỗ nghỉ hợp lý. Ưu tiên để có đủ nguồn nước sạch cho ăn uống và sinh hoạt hằng ngày, trong điều kiện nguồn nước khan hiếm cần áp dụng các biện pháp khai thác dự trữ nguồn sử dụng tiết kiệm hiệu quả nguồn nước, nhất thiết bằng giá nào cũng phải sử dụng nước sạch trong ăn uống. Các gia đình phải có nhà tiêu nhà tắm hợp vệ sinh. Động viên các thành viên trong gia đình không hút thuốc lá thuốc lào, không sử dụng các chất kích thích có hại cho sức khỏe.

Hạn chế sử dụng các chất gây độc hại, ô nhiễm môi trường sống tại gia đình. Trong sản xuất, kinh doanh cần phải tuân thủ nghiêm ngặt việc sử dụng hóa chất có độc tính ảnh hưởng đến sức khỏe người sản xuất và môi trường sống. Chú ý phòng tránh tai nạn thường xảy ra tại gia đình như bỏng, điện giật, cháy nổ...

4. Theo dõi tình trạng sức khỏe các thành viên trong gia đình: Cần tạo điều kiện để các thành viên trong gia đình được khám sức khỏe định kỳ, nếu có người trong gia đình mắc bệnh phải có biện pháp chữa trị đến nơi, đến chốn. Cách tốt nhất là đến các cơ sở y tế để được hướng dẫn chăm sóc điều trị đúng phương pháp. Tuân thủ chỉ định điều trị của thầy thuốc. Tránh tình trạng “tiền mất tật mang” do mê tín dị đoan chạy chữa ở những cơ sở khám, chữa bệnh không được phép của cơ quan chức năng. Đôn đốc nhắc nhở khi thành viên trong gia đình mang thai, phải khám định kỳ, trẻ em dưới 6 tuổi phải được tiêm phòng đầy đủ... Trong mỗi gia đình cố gắng có ít nhất một người, có khả năng tìm hiểu tiếp thu thực hiện những biện pháp xử trí ban đầu, khi trong gia đình không may có thành viên xảy ra tình trạng sức khỏe bất thường, như: Bị sốt cao, bỏng, tai nạn thương tích, ngất... trước khi tiếp cận với cán bộ y tế. Không tự ý dùng thuốc, nếu không có sự hướng dẫn chỉ định của thầy thuốc.

Trên đây là những quan điểm được nhắc đến với tiêu chí “chất lượng dân số” nói về mặt thể lực. Mặt khác, so với các khái niệm về chất lượng dân số khác, gia đình còn có vai trò quyết định một số tiêu chí khác như trình độ học vấn, điều kiện phát triển kinh tế, nền tảng đạo đức... là những tiêu chí quan trọng của chất lượng dân số. Đối với Việt Nam hiện nay mô hình “gia đình truyền thống” vẫn tồn tại, với nhiều thế hệ cùng sống chung trong một nhà (tam, tứ, ngũ đại đồng đường...), thì vai trò gia đình càng có ý nghĩa trong nâng cao chất lượng dân số hiện nay. Mặc dù mô hình “gia đình hạt nhân” chỉ một hoặc hai thế hệ cùng sống chung nhà đã và đang hình thành song với tỷ lệ thấp. Vậy nên tổ chức tốt đời sống vật chất tinh thần ở mỗi gia đình là góp phần quan trọng trong chiến lược nâng cao chất lượng dân số hiện nay.

Tri Thức (TTTTGDSK)