Thu mua phế liệu xen lẫn khu dân cư - ẩn họa khó lường

Một cơ sở thu mua phế liệu nằm xen lẫn khu dân cư tại phường Nam Ngạn (TP Thanh Hóa).

Mặc dù thu mua phế liệu (TMPL) là một trong những hình thức kinh doanh góp phần làm sạch môi trường, tiết kiệm nguồn tài nguyên và là loại hình kinh doanh mà pháp luật không cấm.

Tuy nhiên, sản xuất, kinh doanh phải tuân thủ đúng các quy định của Nhà nước về điều kiện kinh doanh như: Giấy phép kinh doanh, cam kết bảo vệ môi trường, phòng chống cháy, nổ (PCCN)... Nhưng thực tế, phần đông các điểm thu mua phế liệu vẫn phớt lờ, trong khi công tác quản lý về loại hình kinh doanh này còn nhiều bất cập.

Nhếch nhác, tạm bợ

Phế liệu là hỗn tạp các vật dụng từ dân sinh đến công nghiệp được thu mua, gom về tập kết một chỗ nên tác động đến môi trường là tất yếu. “Ngày nắng thì rác bụi ở điểm TMPL bay tứ tung vào nhà nên phải quét liên tục. Còn ngày mưa thì mùi hôi, ẩm mốc bốc ra từ các điểm TMPL rất khó chịu”, anh Nguyễn Hoàng T., người dân sinh sống gần điểm TMPL ở phường Đông Cương (TP Thanh Hóa), bộc bạch.

Khảo sát tại khu vực TP Thanh Hóa và một số huyện, thị xã trong tỉnh dễ dàng bắt gặp các kho, bãi phế liệu nằm ngổn ngang, nhếch nhác ngay giữa khu dân cư, mặt đường liên huyện hay quốc lộ. Bên cạnh việc ảnh hưởng môi trường, mỹ quan thì hầu hết các điểm TMPL hiện nay đều không đảm bảo các yêu cầu về an toàn PCCN, không được trang bị các phương tiện PCCC. Thế nhưng nhiều cơ sở vẫn thắp hương, bày bếp nấu ăn ngay cạnh, thậm chí cả trong kho hàng chật hẹp, trong khi nhiều loại nguyên liệu được thu mua có nguy cơ gây cháy nổ rất cao như tủ lạnh, tivi, bình gas cũ... được bày biện ngổn ngang, tiềm ẩn những hiểm họa khó lường.

Có mặt tại cơ sở TMPL trên đường Nguyễn Chích, phường Nam Ngạn (TP Thanh Hóa), đây là ngôi nhà cấp 4 tạm bợ, lợp mái fibrô xi măng rộng chừng hơn 20m2 chất ngổn ngang từ giấy bìa, lon bia, sắt vụn... Vì địa điểm thu mua quá chật chội, nên cả vỉa hè cũng được trưng dụng. Khi được hỏi về việc PCCC nếu có sự cố xảy ra, anh N.T.M (chủ cơ sở) nói trấn an: “Không vấn đề gì em ơi. Kho phế liệu của anh đã tồn tại vài năm rồi, nhưng chưa bao giờ để xảy ra cháy nổ. Còn nếu có cháy thì nhân viên ở kho dùng bình chữa cháy dập tắt liền”. Tuy nhiên, nhìn quanh khu vực kho chứa phế liệu thì không thấy bình xịt PCCC đâu.

Tại một cơ sở TMPL ở khu vực Đình Hương (TP Thanh Hóa) vào giờ tan tầm có nhiều lượt xe vận chuyển phế liệu được đem đến bán cho cơ sở. Theo phản ánh của người dân xung quanh, phế liệu được gom từ nhiều nguồn khác nhau, gồm đủ các chủng loại từ bìa cát tông, bao bì, nylon, nhựa, vỏ chai lọ thủy tinh đến sắt vụn, thậm chí có cả thùng đựng dung môi hóa chất các loại... được chất đống la liệt, “án ngữ” trên lòng, lề đường để tiện bề “buôn bán”... Nhiều người than phiền khi ngày ngày phải “sống chung” với “vựa” phế liệu hôi hám và bụi bặm này. Chưa kể, các phế liệu có hóa chất, mỗi khi mưa xuống, bị ướt lại bốc mùi rất khó chịu...

Theo khảo sát, hiện nay còn nhiều điểm TMPL hoạt động tự phát, không tuân thủ điều kiện an toàn. Một điều đáng nói là các cơ sở này thường nằm xen lẫn các khu dân cư, ngoài kho chứa che chắn sơ sài, còn lại chủ yếu phế liệu được tập kết lộ thiên, khiến nguy cơ xảy ra hỏa hoạn, cháy nổ, ô nhiễm môi trường rất cao. Tuy nhiên, việc kiểm tra, quản lý của các cơ quan chức năng còn khá lỏng lẻo, dẫn đến các cơ sở TMPL tuy chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ngang nhiên hoạt động từ nhiều năm nay.

Cần những giải pháp đồng bộ

Theo ý kiến từ cơ quan chức năng, hiện rất khó xác định số lượng cơ sở kinh doanh, TMPL trên địa bàn, bởi chủ yếu các cơ sở này hoạt động nhỏ lẻ, theo quy mô hộ gia đình nằm xen lẫn các khu dân cư. Về mặt luật pháp, kinh doanh phế liệu là một loại hình kinh doanh có điều kiện. Theo quy định, các cơ sở này phải đáp ứng được những yêu cầu bắt buộc như ngoài giấy phép kinh doanh còn phải có giấy cam kết bảo vệ môi trường, có hệ thống PCCN... Quy định là thế nhưng trên thực tế, phần lớn các cơ sở kinh doanh, TMPL trên địa bàn tỉnh đều hoạt động khi chưa bảo đảm được các điều kiện nêu trên.

Luật Bảo vệ môi trường 2014 chỉ rõ, việc kinh doanh phế liệu phải được lập kế hoạch bảo vệ môi trường. Đối với phương án đầu tư sản xuất, kinh doanh dịch vụ quy mô hộ gia đình được UBND cấp huyện ủy quyền bằng văn bản, UBND cấp xã xác nhận kế hoạch bảo vệ môi trường. Có nghĩa, theo luật định, hầu hết các cơ sở TMPL hiện nay trên địa bàn tỉnh đều do UBND cấp huyện và UBND cấp xã, phường trực tiếp quản lý. Tuy nhiên, trên thực tế, hầu hết các cơ sở TMPL đều chưa thực hiện việc lập kế hoạch bảo vệ môi trường, về phía chính quyền các địa phương mới chỉ yêu cầu các cơ sở trên ký cam kết bảo vệ môi trường giống như các hộ dân khác sinh sống trong khu dân cư và thông qua hình thức vận động, tuyên truyền, nhắc nhở các hộ kinh doanh buôn bán phế liệu đảm bảo các yếu tố vệ sinh môi trường, an toàn PCCN, chứ chưa áp dụng biện pháp xử phạt nào.

Việc các cơ sở kinh doanh phế liệu hoạt động tự phát và không đảm bảo các điều kiện về vệ sinh, an toàn cháy nổ nếu không được quản lý, giám sát chặt chẽ sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường. Để quản lý tốt việc TMPL, thiết nghĩ, Sở Tài nguyên và Môi trường cần phối hợp với các ngành chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ công tác thực hiện Luật Bảo vệ môi trường đối với các cơ sở kinh doanh thu mua, tái chế phế liệu, yêu cầu các đơn vị này phải ký cam kết, đầu tư đầy đủ các trang thiết bị xử lý chất thải, rác thải trước khi tiến hành kinh doanh. Bên cạnh đó, yêu cầu UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo các xã, phường, thị trấn tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường đối với các cơ sở thu mua, tái chế phế liệu. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho các chủ cơ sở kinh doanh, nhằm giúp cho họ hiểu hơn việc TMPL phải bảo đảm cảnh quan môi trường, PCCN. Ngoài ra, các cơ sở TMPL cần bảo đảm an toàn khu vực kinh doanh, có phương tiện PCCN hữu hiệu vì nhiều phế liệu có nguy cơ cháy nổ cao và có biện pháp giữ gìn vệ sinh môi trường khu vực kinh doanh và các hộ xung quanh, che chắn bảo đảm mỹ quan.

Trường Giang