Nỗ lực hướng tới loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con

Tại tỉnh ta, tính đến 30-4-2018 lũy tích số người nhiễm HIV là 8.055 người, số người nhiễm HIV còn sống quản lý được là 5.559 người, đã có 2.004 người tử vong do AIDS, 3.821 bệnh nhân đang điều trị ARV.

Mít tinh, diễu hành hưởng ứng Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại TP Sầm Sơn.

Tính từ năm 2009 đến nay, nhờ triển khai Chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con (gọi tắt là chương trình) đã giảm được tình trạng trẻ em bị nhiễm HIV do mẹ truyền sang, không ít phụ nữ nhiễm HIV cũng đã được phát hiện sớm, điều trị kịp thời.

Hiện chương trình đã được triển khai sâu rộng trong toàn tỉnh, với nhiều hình thức phong phú và đa dạng; các cặp vợ chồng có HIV được tư vấn và cung cấp đầy đủ các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Đặc biệt, vào tháng 6 hàng năm “Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con”, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh đã tham mưu cho Sở Y tế xây dựng kế hoạch truyền thông cho tháng cao điểm. Trong đó, chú trọng đến việc phối hợp và vận động sự tham gia của chính quyền các cấp, các ban, ngành, đoàn thể tại cơ sở... Công tác tư vấn xét nghiệm HIV và theo dõi, chăm sóc thai sản cho phụ nữ mang thai (PNMT) được thực hiện ngay từ những tháng đầu tiên của thai kỳ tại trạm y tế. Được sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế thế giới, tại một số địa phương, như: TP Thanh Hóa, Mường Lát, Quan Hóa, việc lấy máu được thực hiện ngay tại các trạm y tế đã giúp các bà mẹ mang thai nhiễm HIV được phát hiện sớm để có biện pháp dự phòng kịp thời. Hàng năm số PNMT xét nghiệm HIV tăng rõ rệt (những năm trước đây việc xét nghiệm và phát hiện HIV chủ yếu trong thời kỳ chuyển dạ, sinh con, gây khó khăn cho việc can thiệp dự phòng đầy đủ). Đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh đã có 22 phòng khám ngoại trú đặt tại bệnh viện đa khoa huyện và 19 xã có triển khai khám, cấp thuốc điều trị thuốc kháng virut ARV. Tại các điểm cung cấp dịch vụ này, PNMT được tư vấn và xét nghiệm HIV. Nếu phát hiện nhiễm HIV, PNMT được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng ARV từ tuần thai thứ 14, trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng bằng ARV trong 4 tuần sau sinh. Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV đang quản lý tại các cơ sở có triển khai chương trình toàn diện, được hỗ trợ sữa ăn thay thế sữa mẹ, được điều trị dự phòng các nhiễm trùng cơ hội và chẩn đoán sớm tình trạng nhiễm HIV bằng phương pháp xét nghiệm tìm kháng nguyên (PCR). Tất cả các dịch vụ này hiện nay đều được miễn phí. Đã có hơn 10.000 PNMT được tư vấn và xét nghiệm HIV quay lại lấy kết quả tại các cơ sở tư vấn và điều trị. Điều đáng nói là sau khi tham gia chương trình, tỷ lệ trẻ em sinh ra từ bà mẹ có HIV/AIDS bị nhiễm HIV thấp hơn nhiều so với số bà mẹ không được điều trị. Đặc biệt, các trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV được điều trị thông qua chương trình đều cho kết quả âm tính với HIV.

Ông Lê Trường Sơn, Giám đốc Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh cho biết: Việc xét nghiệm sớm HIV đối với PNMT rất quan trọng, nếu được phát hiện sớm và có phác đồ điều trị sẽ làm giảm đáng kể tỷ lệ trẻ em bị nhiễm HIV do mẹ truyền sang. Tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con nếu không có bất kỳ sự can thiệp nào để dự phòng là khoảng 36%, còn nếu người mẹ mang thai nhiễm HIV được điều trị dự phòng bằng thuốc chống HIV ngay từ tuần thứ 28 thì khả năng lây nhiễm từ mẹ sang con giảm xuống chỉ còn từ 2-5%.

Trong thời gian tới, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tiếp tục tăng cường thông tin, giáo dục, truyền thông về lợi ích của điều trị bằng thuốc ARV sớm ngay trong những tháng đầu của thai kỳ ở PNMT nhiễm HIV trong việc giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con; quảng bá, giới thiệu địa chỉ các cơ sở cung cấp can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con sẵn có tại địa phương. Song song với đó là cung cấp dịch vụ can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, như đẩy mạnh công tác tư vấn xét nghiệm HIV cho PNMT, tư vấn và xét nghiệm HIV ngay từ lần đầu khi PNMT đến khám thai tại các cơ sở y tế. Mở rộng tư vấn xét nghiệm HIV cho PNMT tại tuyến xã, sử dụng phương pháp lấy mẫu máu thuận tiện như lấy máu đầu ngón tay. Tăng cường hình thức xét nghiệm lưu động tại nơi có tình hình dịch cao, bảo đảm đủ test để xét nghiệm HIV cho PNMT, đặc biệt đối tượng có nguy cơ cao; tăng cường cơ chế phối hợp để chuyển gửi hiệu quả giữa cơ sở phát hiện PNMT nhiễm HIV với cơ sở chăm sóc và điều trị HIV/AIDS, bảo đảm PNMT nhiễm HIV được đồng thời chăm sóc thai nghén và điều trị bằng thuốc ARV...

Trong tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, Ban Chỉ đạo phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm tỉnh đã tổ chức lễ phát động quy mô cấp tỉnh tại TP Sầm Sơn và huyện Nông Cống. Với chủ đề “Xét nghiệm sớm - hướng tới loại trừ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con vào năm 2020”, ban chỉ đạo kêu gọi mọi tầng lớp nhân dân, các cấp, ngành, các tổ chức đoàn thể cùng nâng cao nhận thức, trách nhiệm và tích cực tham gia vào các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS; bảo đảm mọi người dân được tiếp cận với các dịch vụ dự phòng, chăm sóc, hỗ trợ và điều trị HIV/AIDS; phấn đấu không còn trường hợp nào lây truyền HIV từ mẹ sang con, giảm bớt nỗi đau và gánh nặng cho những phụ nữ đang sống chung và chịu ảnh hưởng bởi HIV/AIDS.