Những nội dung cơ bản của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHCTL) được Quốc hội thông qua ngày 18-6-2012 bao gồm 5 chương và 35 điều, có hiệu lực kể từ ngày 1-5-2013. Sau đây là một số nội dung cơ bản:

Về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương trong PCTHCTL là: Đưa nội dung PCTHCTL vào kế hoạch hoạt động hằng năm, quy định không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào quy chế nội bộ; đưa quy định về việc hạn chế hoặc không hút thuốc lá trong các đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư vào hương ước; gương mẫu thực hiện và vận động cơ quan, tổ chức, địa phương thực hiện các quy định của pháp luật về PCTHCTL (Điều 6).

Về các hành vi bị nghiêm cấm được quy định trong luật là: Sản xuất, mua bán, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá giả, sản phẩm được thiết kế có hình thức hoặc kiểu dáng như bao, gói hoặc điếu thuốc lá; mua bán, tàng trữ, vận chuyển nguyên liệu thuốc lá, thuốc lá nhập lậu; quảng cáo, khuyến mại thuốc lá; tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức; tài trợ của tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá, trừ trường hợp tài trợ nhân đạo cho chương trình xóa đói, giảm nghèo; phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, thảm họa; phòng, chống buôn lậu thuốc lá và không được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng về việc tài trợ đó; người chưa đủ 18 tuổi sử dụng, mua, bán thuốc lá; sử dụng người chưa đủ 18 tuổi mua, bán thuốc lá; bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi; bán thuốc lá bằng máy bán thuốc lá tự động; hút, bán thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm; sử dụng hình ảnh thuốc lá trên báo chí, xuất bản phẩm dành riêng cho trẻ em; vận động, ép buộc người khác sử dụng thuốc lá.

Luật quy định địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà và trong phạm vi khuôn viên bao gồm: Cơ sở y tế; cơ sở giáo dục (trừ các cơ sở quy định tại Điểm b Khoản 2 Điều 11); cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em; cơ sở hoặc khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao. Các địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà gồm có: Nơi làm việc; trường cao đẳng, đại học, học viện; địa điểm công cộng (trừ các trường hợp quy định tại Khoản 1 Điều 11 và Khoản 1 Điều 12 của luật này). Các phương tiện giao thông công cộng bị cấm hút thuốc lá hoàn toàn là ô tô, tàu bay, tàu điện.

Bên cạnh đó luật còn quy định địa điểm cấm hút thuốc lá trong nhà nhưng được phép có nơi dành riêng cho người hút thuốc lá theo Điều 12, bao gồm: Khu vực cách ly của sân bay; quán bar, karaoke, vũ trường, khách sạn và cơ sở lưu trú du lịch; phương tiện giao thông công cộng là tàu thủy, tàu hỏa. Nơi dành riêng cho người hút thuốc lá phải bảo đảm các điều có phòng và hệ thống thông khí tách biệt với khu vực không hút thuốc lá; có dụng cụ chứa các mẩu, tàn thuốc lá; có biển báo tại các vị trí phù hợp, dễ quan sát; thiết bị phòng cháy, chữa cháy...

Về ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá: Đây là nội dung bắt buộc đối với các sản phẩm hàng hóa. Các thông tin trên nhãn hàng hóa cung cấp cho người tiêu dùng những đặc điểm cơ bản nhất của sản phẩm. Riêng thuốc lá được sản xuất, nhập khẩu để tiêu thụ tại Việt Nam phải bảo đảm các yêu cầu như: Không được ghi các từ, cụm từ thể hiện sản phẩm thuốc lá đó ít có hại hoặc làm cho người sử dụng hiểu sai về tác hại của thuốc lá và khói thuốc lá đối với sức khỏe con người; phải dán tem hoặc in mã số, mã vạch; ghi ngày sản xuất, ngày hết hạn sử dụng; ghi rõ số lượng điếu đối với bao thuốc lá dạng điếu hoặc trọng lượng đối với các loại thuốc lá khác; bao bì phải in cảnh báo sức khỏe bằng chữ và hình ảnh bảo đảm rõ ràng, dễ nhìn, dễ hiểu. Cảnh báo sức khỏe phải chiếm ít nhất 50% diện tích của mỗi mặt chính trước và mặt chính sau trên bao, tút, hộp thuốc lá. Nội dung cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá phải mô tả cụ thể tác hại của việc sử dụng thuốc lá đối với sức khỏe và thông điệp thích hợp khác, phải được thay đổi theo định kỳ 2 năm một lần. Đồng thời, luật giao Bộ trưởng Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định cụ thể về ghi nhãn đối với thuốc lá và trình Chính phủ quyết định tăng % diện tích in cảnh báo sức khỏe phù hợp với từng thời kỳ. Số lượng điếu thuốc lá trong bao, gói: Luật quy định sau 3 năm, kể từ ngày luật này có hiệu lực, số lượng điếu thuốc lá đóng gói trong 1 bao thuốc lá không được ít hơn 20 điếu, trừ thuốc lá xì gà và thuốc lá được sản xuất để xuất khẩu.

Về quản lý, kinh doanh, quy hoạch, đầu tư sản xuất, kiểm soát sản lượng thuốc lá tiêu thụ trong nước: Luật tập trung vào các biện pháp PCTHCTL, không điều chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc lá thuần túy vì các hoạt động này được thực hiện theo quy định của Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư... Tuy nhiên, kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá là nhóm biện pháp quan trọng hướng tới giảm nguồn cung cấp thuốc lá một cách chủ động, phù hợp với nhóm biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Do đó, luật đã quy định một số biện pháp mang tính nguyên tắc để kiểm soát hoạt động kinh doanh thuốc lá, bao gồm: Quản lý kinh doanh thuốc lá (Điều 19); quy hoạch kinh doanh thuốc lá (Điều 20); kiểm soát đầu tư sản xuất thuốc lá (Điều 21); kiểm soát sản lượng thuốc lá tiêu thụ trong nước (Điều 22) và một số biện pháp khác. Bên cạnh đó, luật cũng quy định một số nội dung mới như: Trách nhiệm của Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan cùng với trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong việc phê duyệt và phối hợp tổ chức hoạt động quy hoạch thuốc lá trên phạm vi toàn quốc cũng như từng địa phương.

Quỹ PCTHCTL: Đây là quỹ quốc gia, trực thuộc Bộ Y tế và được liên ngành quản lý. Quỹ hình thành chủ yếu từ khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá được tính theo tỷ lệ phần trăm (%) trên giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình: 1% từ ngày 1-5-2013; 1,5% từ ngày 1-5-2016; 2% từ ngày 1-5-2019. Việc thành lập Quỹ PCTHCTL để có nguồn kinh phí ổn định và bền vững cho công tác PCTHCTL và nâng cao sức khỏe cộng đồng do việc sử dụng thuốc lá đang gây ra những tốn kém rất lớn mà ngân sách Nhà nước không thể gánh chịu được do phải chi cho việc hỗ trợ điều trị bệnh, thông tin, giáo dục, truyền thông về PCTHCTL, khắc phục các hậu quả kinh tế - xã hội, môi trường tại Việt Nam có nguyên nhân từ thuốc lá.

Hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật PCTHCTL: Sẽ có các nghị định quy định chi tiết thi hành luật về một số biện pháp PCTHCTL, quy định về kinh doanh thuốc lá, quy định xử phạt vi phạm hành chính về PCTHCTL, thông tư liên tịch của Bộ Y tế - Bộ Công Thương hướng dẫn việc ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá, thông tư của Bộ Y tế ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu...

Xử lý vi phạm pháp luật về PCTHCTL: Luật quy định nguyên tắc chung trong xử phạt vi phạm pháp luật về PCTHCTL và một số biện pháp cụ thể để tăng cường thực thi pháp luật vì hiện nay tình trạng vi phạm pháp luật về PCTHCTL đặc biệt là vi phạm quy định về hút thuốc lá nơi công cộng, buôn lậu thuốc lá đang diễn ra tràn lan, khó kiểm soát; tiếp tục kế thừa các quy định hiện hành như thuốc lá lậu là hàng hóa cấm kinh doanh, hành vi buôn lậu thuốc lá số lượng lớn sẽ bị xử lý hình sự. Bên cạnh đó, luật đã giao trách nhiệm cụ thể cho các bộ, ngành, UBND các cấp và các cơ quan, tổ chức liên quan trong xử phạt vi phạm hành chính về PCTHCTL. Trên cơ sở đó, Chính phủ sẽ ban hành nghị định quy định cụ thể về hành vi, thẩm quyền và mức phạt nghiêm.

Luật quy định và giao trách nhiệm cụ thể cho các lực lượng công an, quốc phòng, quản lý thị trường trong xử phạt vi phạm hành chính để tăng tính khả thi. Bên cạnh đó, luật quy định cho phép người đứng đầu có một số quyền như: Buộc người vi phạm chấm dứt việc hút thuốc lá tại địa điểm cấm hút thuốc lá; xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; yêu cầu người vi phạm quy định cấm hút thuốc lá ra khỏi cơ sở của mình; từ chối tiếp nhận hoặc cung cấp dịch vụ cho người vi phạm quy định cấm hút thuốc lá nếu người đó tiếp tục vi phạm sau khi đã được nhắc nhở...