Nhiều khó khăn trong triển khai khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế vào ngày nghỉ, lễ

Chưa như mong đợi của nhiều người, sau hơn 3 năm quy định khám, chữa bệnh (KCB) bảo hiểm y tế (BHYT) vào ngày nghỉ, ngày lễ có hiệu lực, vẫn có ít cơ sở y tế triển khai hình thức KCB này. Nguyên nhân do các cơ sở y tế băn khoăn về nhân lực, quy mô tổ chức, mức thu viện phí... để hài hòa quyền lợi của người bệnh và nhân viên y tế.

Lấy bệnh phẩm xét nghiệm cho bệnh nhân tại Bệnh viện Đa khoa huyện Nga Sơn.

Theo Thông tư liên tịch số 16/2015/TTLT-BYT-BTC (sau đây gọi là Thông tư 16) ngày 2-7-2015 của liên Bộ Y tế và Tài chính, cơ sở y tế tổ chức KCB vào ngày nghỉ, ngày lễ nếu có thông báo trước cho bảo hiểm xã hội thì người bệnh đến khám bệnh thông thường vào những ngày này sẽ được quỹ BHYT thanh toán trong phạm vi quyền lợi được hưởng (trước đây chỉ những trường hợp cấp cứu mới được thanh toán). Theo đó, quy định này mở ra quyền KCB BHYT vào ngày nghỉ, ngày lễ cho tất cả các cơ sở KCB nếu có khả năng về nhân lực, điều kiện chuyên môn thay vì chỉ thực hiện tại cơ sở KCB quá tải như quy định tại Thông tư 41 của Bộ Y tế. Với người có thẻ BHYT, sẽ cho phép họ được hưởng BHYT khi đi KCB tất cả các ngày trong tuần và thuận lợi cho những đối tượng lao động đặc thù, làm việc theo ca, không thể đi KCB ngày thường. Thế nhưng, việc tổ chức KCB BHYT ngày thứ bảy, chủ nhật vẫn chưa đáp ứng được sự kỳ vọng của người dân dù quy định có hiệu lực từ ngày 1-9-2015.

Do nhân lực có hạn, phần lớn các bệnh viện chỉ bố trí được một vài bộ phận đi làm như phòng khám, phòng phát thuốc... cho nên, chất lượng KCB không được như ngày thường, trong khi BHYT vẫn thanh toán như ngày thường. Trong khi mức đóng BHYT của người bệnh như nhau nhưng rõ ràng quyền lợi hưởng của người bệnh không bằng nhau do phụ thuộc vào cơ sở y tế có KCB BHYT vào ngày nghỉ hay không.

Theo báo cáo của BHXH tỉnh, trong tổng số 81 cơ sở KCB BHYT có 48 cơ sở triển khai và 28 cơ sở không triển khai KCB BHYT vào ngày nghỉ, ngày lễ, 5 cơ sở chỉ KCB BHYT vào thứ bảy hoặc chủ nhật. Tại những bệnh viện triển khai, người dân đã cảm nhận được sự thuận lợi trong KCB.

Gặp chị Nguyễn Thị Lan, công nhân may đang chờ đến lượt khám bệnh tại Bệnh viện Đa khoa Hợp Lực, chị cho biết: Do đặc thù công việc làm theo dây chuyền, nên mỗi lần bị ốm cần xin nghỉ một buổi cũng rất khó, bởi không có ai thay vào vị trí của mình. Hơn nữa, do thu nhập tính theo sản phẩm, nên xin nghỉ là mất thu nhập của ngày hôm đó, năng suất giảm, cuối tháng còn bị trừ tiền thi đua... Bởi vậy lâu nay, chỉ khi nào bệnh rất nặng chị mới dám xin nghỉ phép đi khám. Từ khi có chủ trương khám cho bệnh nhân BHYT vào ngày thứ bảy, chủ nhật chị không phải “lăn tăn” khi nghỉ việc để đi khám bệnh nữa.

Còn ông Phạm Văn Ơn đang điều trị tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thọ Xuân cho biết, ông thường xuyên phải đi bệnh viện để điều trị đau nhức xương khớp nên khi bệnh viện triển khai KCB BHYT vào ngày nghỉ ông rất phấn khởi. Khi đến khám, ông được cấp phát thuốc BHYT như ngày thường và không bị ngắt quãng việc châm cứu, xoa bóp... trong liệu trình điều trị như trước đây.

Theo ông Nguyễn Thanh Vân, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Hợp Lực: Việc triển khai KCB BHYT ngày nghỉ, ngày lễ không chỉ thuận tiện cho người bệnh mà còn tăng thêm thu nhập cho bác sĩ, y tá, nhân viên phục vụ của bệnh viện; đồng thời, ngành BHXH cũng dễ dàng mở rộng đối tượng tham gia BHYT vì người dân nhận thấy ngày càng có nhiều quyền lợi trong KCB...

Tuy nhiên, khó khăn trong triển khai khám BHYT ngày nghỉ, ngày lễ là vấn đề nhân lực và mức tiền viện phí. Trao đổi ý kiến với chúng tôi, đại diện Bệnh viện Nhi cho biết, bệnh viện có thể đáp ứng được trang thiết bị, cơ sở vật chất nhưng nhân lực để trực thêm vào hai ngày thứ bảy, chủ nhật rất khó khăn. Với nhân lực hiện nay, bệnh viện chỉ duy trì được kíp trực vào ngày nghỉ. Việc huy động cán bộ y tế đi làm vào ngày nghỉ còn trái Luật Lao động vì theo quy định của Bộ luật Lao động, người lao động có quyền làm việc không quá 8 giờ trong ngày và không quá 48 giờ trong một tuần. Do đó, ở những bệnh viện triển khai KCB BHYT ngày nghỉ, ngày lễ không thể bắt buộc cán bộ, nhân viên y tế đi làm, mà chỉ vận động, thỏa thuận giữa lãnh đạo bệnh viện và cán bộ, nhân viên y tế. Một vướng mắc khác là chế độ thu viện phí vào ngày nghỉ, ngày lễ. Làm thêm vào thứ bảy, chủ nhật thì cán bộ, nhân viên y tế phải được hưởng chế độ làm thêm giờ. Vì vậy, phải có một mức giá viện phí phù hợp để không chỉ bảo đảm quyền lợi người bệnh mà còn đủ để chi trả chế độ làm ngoài giờ của nhân viên y tế.

Trả lời câu hỏi liệu bệnh viện có “lách” không làm theo quy định của Thông tư 16, đại diện bệnh viện cho biết: Mặc dù ở bệnh viện đáp ứng được trang thiết bị, cơ sở vật chất nhưng cũng không có đủ bác sĩ tham gia khi ngày nghỉ họ phải làm như bình thường. Nhân viên y tế cũng làm theo quy định của Luật Lao động, họ cần dành thời gian đi học thêm hoặc nghỉ ngơi tái tạo sức lao động. Họ có quyền từ chối làm ngoài giờ, dịch vụ. Nếu ép họ làm trong khi KCB chỉ như ngày thường, lương và khuyến khích không có thì chẳng ai làm cả.

Được xem là một trong những bệnh viện chuyên khoa luôn trong tình trạng quá tải nhất hiện nay, nhưng đến nay Bệnh viện Ung bướu Thanh Hóa cũng chưa thể thực hiện KCB BHYT vào những ngày nghỉ. Ông Trần Văn Thiết, giám đốc bệnh viện cho rằng, hiện bệnh viện vẫn chưa triển khai khám BHYT vào ngày nghỉ, ngày lễ. Bởi để thực hiện KCB theo BHYT ngày cuối tuần hay ngày nghỉ, lễ, cần phải có sự tính toán rất kỹ về nguồn kinh phí chi trả như thế nào cho bác sĩ khám ngoài giờ, thu của người bệnh ra sao, BHYT sẽ thanh toán như thế nào... đặc biệt là phải có nguồn nhân lực bảo đảm cho công tác KCB trong những ngày này. Thông tư 16 đã mở ra một yếu tố pháp lý cho các bệnh viện, nhưng làm được hay không còn phụ thuộc vào từng đơn vị, cơ sở đó có đủ năng lực và nhân lực hay không.

Còn theo ông Phùng Sỹ Thường, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Thọ Xuân, Thông tư 16 đưa ra cho rằng tùy vào điều kiện cơ sở vật chất của bệnh viện để có thể áp dụng KCB theo BHYT cho người dân vào ngày nghỉ, ngày lễ. Điều ấy khiến cho các bệnh viện đều có “lý do” không KCB vào ngày nghỉ, ngày lễ. Việc KCB BHYT tại bệnh viện chúng tôi vào ngày thứ bảy, chủ nhật không quá tải, chỉ số ít bệnh nhân nặng đi khám ngày này, chủ yếu là đối tượng công nhân trong các công ty, cán bộ, viên chức... Thông tư 16 hướng dẫn chung chung là bệnh viện phải công khai giá để người bệnh biết phải chi trả ngoài mức chi trả của BHYT nhưng lại không cho biết mức giá nào, cho nên không biết người bệnh phải chi trả thêm bao nhiêu. Nhân viên y tế sẽ không mặn mà đi làm vào ngày nghỉ nếu họ không biết chế độ của mình trong những ngày làm thêm như thế nào.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện nay các bệnh viện tổ chức KCB BHYT ngày nghỉ có mức thu khác nhau, có bệnh viện không thu thêm bất cứ khoản nào mà duy trì giá viện phí như ngày thường nhưng các cơ sở y tế tự chủ về tài chính thì thu mức giá dịch vụ, người bệnh phải trả tiền chênh lệch giữa giá dịch vụ và giá BHYT. Việc duy trì mức thu như ngày thường có lợi cho người bệnh nhưng các bệnh viện khó duy trì lâu dài vì không có nguồn thu để trả chế độ làm ngoài giờ cho bác sĩ, y tá. Mặt khác, việc bảo đảm đủ nhân lực để tổ chức KCB BHYT vào ngày lễ, ngày nghỉ còn rất khó khăn, nhất là cơ sở KCB ở vùng sâu, vùng xa.

Trong bối cảnh hầu hết các bệnh viện đang phải đối mặt với tình trạng quá tải trầm trọng thì lịch làm việc theo giờ hành chính với 5 ngày/tuần không thể đáp ứng nổi nhu cầu KCB của bệnh nhân. Việc thực hiện KCB vào ngày nghỉ là hoạt động thiết thực nhằm tháo gỡ tình trạng quá tải ở bệnh viện, giúp cho người dân trong tỉnh được chăm sóc sức khỏe tốt hơn hoặc cũng đỡ vất vả hơn khi KCB. Để Thông tư 16 được triển khai một cách đồng bộ, phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu KCB của người tham gia BHYT, Bộ Y tế cần có hướng dẫn về mức trần giá viện phí đối với KCB ngày nghỉ và vấn đề bố trí nhân lực, khoa phòng để bảo đảm sự đồng bộ và chất lượng KCB ngày nghỉ như ngày thường.