Nghề làm báo - bản lĩnh người cầm bút

Về nghỉ hưu đã qua 27 năm. Tuổi đời đã ngấp nghé 90. Nhân kỷ niệm ngày báo Thanh Hóa ra số đầu (20-3-1962 – 20-3-2018), tôi nhận được thư của tòa soạn đặt viết bài cho báo, về “một thời làm báo”.

Một thời làm báo - đây là đề tài có thể tôi tản mạn được đôi điều về nghề làm báo và bản lĩnh người cầm bút.

Trước hết, nói về nghề làm báo, tôi tâm đắc lời bàn của nhà báo, nhà thơ Huy Trụ qua vần thơ của anh “Gửi bạn làm thơ”:

“Thơ là rượu của thế gian

Phải đâu nước lọc rót tràn mời nhau”.

...

“Thơ như quả chín treo cành

Lại là lá đắng chữa lành vết đau”.

Sản phẩm báo chí phải là vậy. Mềm mại, ngọt ngào, có “thép”. Giàu thông tin, thứ bạn đọc cần, không phải dài dài những tư liệu nhà báo có. Không tùy hứng, dễ dãi khi cầm bút, nặng lời bình, nghèo sự kiện. Tô hồng, bôi đen đều là tội lỗi, là vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Tô hồng dẫn đến xu nịnh. Né tránh mặt trái của đời sống dẫn đến bao che, tự nhiên xô đẩy con người vào cạm bẫy.

Những sản phẩm báo chí như vậy xa rời tính nhân văn. Bởi đặc trưng của tính nhân văn trong sản phẩm báo chí luôn lấy con người làm trung tâm suy nghĩ, hướng con người hoàn thiện nhân cách, lối sống..., phát huy ưu điểm, nhận rõ lỗi lầm, sửa chữa lỗi lầm, tạo ra động lực mới, đổi mới không ngừng tiếp cận được với dòng chảy của thời đại, hội nhập, phát triển.

Đời người cầm bút có được những sản phẩm báo chí khi đến với bạn đọc, người đọc không bỏ dở, có khi phải đọc lại... đâu có dễ.

“Cho đời nhớ được một câu

Bạc đầu người viết, chắc đâu đã thành”

Trải qua hai cuộc kháng chiến cứu nước gian khổ, sinh tử đã từng. Sống ở thời bình, trải nghiệm một thời làm báo, tôi cảm nhận: Nếu nói chiến tranh là thách thức lớn nhất đối với con người, đừng nghĩ thách thức ở thời bình dễ vượt qua. Có lẽ đối với người làm báo, một khi có vấn đề xung khắc trên mặt trận văn hóa tư tưởng là không kém phần quyết liệt. Lẽ phải có lúc hẳn chưa phải ở thế thượng phong. Cố nhiên, chân lý đến lúc vẫn là chân lý. Nhưng quãng thời gian giằng co, dai dẳng, đối đầu... nó vò xé tâm can. Từng có những phút giây sóng gió.

“Ngỡ rồi quẳng bút từ lâu

Giữa lăn lóc, lại bắt đầu... là thơ”.

Nguyễn Văn Giá

Nguyên Tổng Biên tập Báo Thanh Hóa