Mạng xã hội: Thế giới ảo, hệ lụy thật

(Ảnh minh họa)

Mạng xã hội như con dao hai lưỡi, người sử dụng trong tích tắc thỏa thuê chia sẻ, cập nhập thông tin cá nhân, kết nối bạn bè nhưng cũng nhiều hệ lụy phức tạp đến từ chính tính năng giải trí đa chiều này.

Nghiện mạng xã hội, tốn thời gian

Trong một lần trò chuyện với hòa giải viên của Trung tâm Hòa giải đối thoại tại Tòa án Nhân dân huyện Hoằng Hóa, tôi được nghe câu chuyện ông kể về một vụ việc hôn nhân và gia đình mà ông vừa tiến hành hòa giải. Một gia đình có cô con dâu làm công nhân ở Khu Công nghiệp Hoàng Long. Đi làm cả ngày, thời gian dành cho gia đình không nhiều, thế nhưng khi về đến nhà, cô chỉ mải mê vào chiếc điện thoại để lướt facebook mà ít quan tâm đến việc chăm sóc con cái, giúp đỡ việc gia đình hay trò chuyện cùng bố mẹ, người thân. Nhiều lần vào bếp nấu cơm cũng cầm điện thoại khiến không ít lần cháy cá, canh sôi bùng, tràn ra bếp... Mẹ chồng nhìn thấy con dâu như vậy nhiều lần tỏ ra không hài lòng và nhắc nhở, thế nhưng cô gái vẫn không tự điều chỉnh được thời gian sử dụng điện thoại, dẫn đến mẹ con mâu thuẫn, chuyện nhỏ, chuyện to, nhiều chuyện cộng dồn lại, khiến gia đình mâu thuẫn, vợ chồng lục đục và đưa nhau ra tòa đòi ly hôn...

Câu chuyện mà hòa giải viên kể khiến tôi liên tưởng tới hình ảnh những gia đình, sau một ngày dài đi làm trở về nhà, chỉ chào nhau qua loa, ăn uống, vệ sinh cá nhân rồi trẻ con thì chăm chú xem ti vi, người lớn thì cầm điện thoại mải mê lướt facebook, zalo, youtube..., lâu dần cuộc sống không có sự kết nối, chia sẻ, ai cũng có thú vui riêng, vô tình tạo ra khoảng trống. Bạn bè hẹn nhau cà phê nhưng cắm cúi vào màn hình điện thoại, nói dăm ba câu chuyện nhạt nhòa. Thậm chí ngay lúc đó còn hào hứng “tung hứng” với nhau trên facebook hoặc nhắn tin riêng trên ứng dụng messenger, mặc dù đang ngồi kề bên... Những hình ảnh, câu chuyện như thế đã trở nên khá phổ biến, thậm chí với nhiều người, hành động “ăn facebook”, ngủ facebook” và “vui, buồn cũng đăng facebook” đã trở thành thói quen trong cuộc sống. Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của nhiều người và không ít người đã mất rất nhiều thời gian sử dụng chúng mỗi ngày. Đối với một số người, đây là lúc cập nhật thông tin bạn bè, đọc tin tức của cuộc sống xung quanh một cách chừng mực, nhưng cũng không hiếm người bị cuốn theo những câu chuyện giật tít, câu like (lượt thích). Việc lạm dụng mạng xã hội đã vô tình xâm lấn thời gian giao tiếp với người thân, bạn bè trong cuộc sống, khiến các mối quan hệ xã hội ngoài đời thực cũng suy giảm. Đấy là chưa kể đến việc một số người nếu không đủ thông tin, kiến thức, hiểu biết xã hội sẽ dễ bị “đầu độc” bởi vô vàn thông tin chưa được kiểm chứng đăng tải trên mạng xã hội, thậm chí bị lợi dụng, tiếp tay cho thông tin xấu, độc bằng cách vội vàng like, chia sẻ, lan truyền.

Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông vào năm 2018, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 16 trên thế giới về số lượng người sử dụng internet với hơn 60% dân số. Thời gian sử dụng internet trung bình của người Việt lên tới gần 7 tiếng/ngày. Trong đó, đáng chú ý, số người dùng thường xuyên mạng xã hội facebook là 60 triệu người/tháng với thời gian trung bình 3,55 giờ/ngày. Mạng Zalo có 40 triệu người/tháng với thời gian sử dụng 2,12 giờ.

Mạng xã hội không phải trò đùa

Không ít người còn mơ hồ về trách nhiệm sử dụng mạng xã hội, tưởng rằng lập một trang facebook và đăng tải thông tin là quyền tự do cá nhân mà không biết rằng nếu dùng mạng xã hội để bôi nhọ, xúc phạm người khác hoặc đăng tải thông tin bịa đặt xuyên tạc, sai sự thật sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật... Thậm chí, mạng xã hội còn trở thành “cầu nối” cho tội phạm, chúng sẽ đánh cắp thông tin người sử dụng với một đường link dính virus, hack tài khoản để mạo danh, lừa đảo bạn bè hoặc người thân của nạn nhân, thậm chí thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật. Đôi khi có những cá nhân tung tin đồn nhảm, không rõ cơ sở kéo theo những hệ lụy khôn lường.

Vụ việc xảy ra đối với hai thanh niên Hà Văn Mười (sinh năm 1996) và Lữ Chính Quyền (sinh năm 1989) cùng trú ở huyện Quan Hóa là một ví dụ. Cuối tháng 8-2018, khi Thủy điện Trung Sơn tiến hành xả lũ, do thấy mực nước lên cao, Lữ Chính Quyền, Hà Văn Mười đã đăng lên facebook cá nhân của mình thông tin vỡ đập Thủy điện Trung Sơn... Thông tin này gây hoang mang dư luận, nhất là đối với những người dân vùng hạ lưu công trình thủy điện. Qua xác minh, cơ quan chức năng khẳng định, không có việc vỡ đập Thủy điện Trung Sơn như thông tin lan truyền trên facebook mà hai cá nhân trên đã loan tin. Ngay ngày hôm sau, Công an huyện Quan Hóa đã triệu tập các đối tượng để xác định rõ động cơ, mục đích trong việc tung tin thất thiệt để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Trường hợp của Nguyễn Thu T. (sinh năm 1994), ở huyện Tĩnh Gia sử dụng mạng xã hội để lừa đảo chiếm đoạt tài sản cũng là một bài học đắt giá cho những ai xem mạng xã hội như trò đùa lừa đảo. T. là lao động tự do, thời điểm tháng 4-2018, do thường xuyên lướt facebook, T. nhận thấy nhu cầu mua bán quần áo trên mạng rất phổ biến, chủ yếu giao dịch chuyển tiền qua thẻ ATM nên nảy sinh ý định sử dụng tài khoản facebook của mình để lừa bán quần áo nhằm chiếm đoạt tiền của người mua. Qua mạng xã hội, T. chủ động tiếp cận và làm quen với chị Nguyễn Thị Cẩm Lệ (TP Hồ Chí Minh) – người làm nghề kinh doanh quần áo trên mạng. T. nhắn tin vào tài khoản facebook của chị Lệ giới thiệu hình ảnh các mẫu quần áo và tự quảng cáo rằng mình có người chị họ hiện đang làm việc tại Quảng Châu (Trung Quốc) chuyên lấy các mẫu quần áo mới gửi về Việt Nam cho T. bán với giá rẻ. T. lấy hình ảnh các mẫu quần áo từ internet gửi cho chị Lệ xem. Vì tin những gì T. giới thiệu nên chị Lệ đã chọn mua hàng của T., hai bên thỏa thuận chị Lệ chuyển tiền trước, còn hàng thì sẽ gửi vào sau. Tuy nhiên, sau khi lừa được chị Lệ chuyển hơn 140 triệu đồng tiền hàng qua các tài khoản, T. không chuyển hàng như cam kết mà tìm đủ các lý do để trì hoãn các đơn hàng. Sau nhiều lần bị yêu cầu giao hàng nhưng không thực hiện được, T. đã thú nhận với chị Lệ là bản thân không buôn bán quần áo và đã lấy hết tiền của chị Lệ để tiêu xài. Đến tháng 8-2018, chị Lệ tố giác với Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Tĩnh Gia hành vi của T. Sau quá trình điều tra, truy tố, xét xử, T. bị xử phạt 36 tháng tù giam về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Trao đổi với chúng tôi, luật gia Hà Sĩ Thắng (Hội Luật gia tỉnh Thanh Hóa) cho rằng, để hạn chế đến mức thấp nhất những rủi ro, nguy cơ, tác hại và khai thác, sử dụng tối đa lợi ích, mặt tích cực của mạng xã hội đem lại, Nhà nước đã ban hành Luật An toàn thông tin mạng và Luật An ninh mạng nhằm tạo hành lang pháp lý về bảo đảm an toàn thông tin mạng và an ninh mạng; bảo vệ chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trên không gian mạng, xây dựng môi trường không gian mạng lành mạnh. Luật An toàn thông tin mạng và Luật An ninh mạng quy định các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng; các biện pháp phòng ngừa, xử lý hành vi xâm phạm an ninh mạng; phòng, chống gián điệp mạng; bảo vệ các thông tin bí mật Nhà nước, công tác, kinh doanh, cá nhân, gia đình, đời sống riêng tư trên không gian mạng; phòng, chống hành vi sử dụng không gian mạng vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tấn công mạng; các biện pháp bảo đảm an toàn thông tin mạng... Trong điều kiện xã hội bùng nổ thông tin hiện nay, việc sử dụng mạng xã hội như một công cụ giải trí, giao lưu và cập nhật thông tin, về bản chất là một nhu cầu chính đáng. Tuy nhiên, những người sử dụng mạng xã hội hãy tự xây dựng cho mình một bản lĩnh tiếp nhận thông tin, vững vàng khi tham gia mạng xã hội có trách nhiệm, an toàn, phù hợp trong mỗi điều kiện, hoàn cảnh, không tiếp tay phát tán những thông tin xấu, độc, không đẩy một người nào đó hoặc chính mình đến những rắc rối và nguy hiểm.

Việt Hương