Hòa giải ly hôn: Khi hòa giải viên trở thành “cầu nối”

Hàng năm, tòa án nhân dân (TAND) các cấp giải quyết hàng nghìn vụ án hôn nhân gia đình (HNGĐ). Nhiều vụ án phức tạp do các bên không tìm được tiếng nói chung. Từ khi các trung tâm hòa giải, đối thoại (HGĐT) tại tòa án ra đời đã mang lại những tín hiệu tích cực, không chỉ góp phần giảm tải áp lực cho tòa án các cấp mà còn góp phần hòa giải những mâu thuẫn, nâng cao ý thức pháp luật của người dân, tạo sự đồng thuận trong nhân dân. Đặc biệt, trong nhiều vụ việc HNGĐ, hòa giải viên (HGV) trở thành “cầu nối” giúp các cặp vợ chồng đoàn tụ...

Các hòa giải viên tại Trung tâm HGĐT tại Tòa án Nhân dân huyện Hoằng Hóa trao đổi về kỹ năng hòa giải các vụ án tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính.

Anh Thắng và chị Tú là đôi vợ chồng trẻ trú tại xã Thiệu Dương (TP Thanh Hóa). Những năm đầu mới kết hôn, cuộc sống gia đình tuy gặp nhiều khó khăn do thu nhập bấp bênh từ nghề lao động tự do của chồng và đồng lương công nhân ít ỏi của vợ, song không vì thế mà mái ấm thiếu đi tiếng cười, nhất là khi anh chị sinh được hai con kháu khỉnh, khỏe mạnh. Niềm vui là thế, cứ ngỡ cuộc sống êm đềm trôi qua, nhưng gánh nặng cơm áo gạo tiền khiến vợ chồng anh chị không còn thời gian để quan tâm, chia sẻ với nhau. Thậm chí, có lúc vì bất đồng quan điểm, vợ chồng anh Thắng, chị Tú còn nảy sinh mâu thuẫn, cãi vã, không khí gia đình trở nên căng thẳng, ngột ngạt. “Tức nước vỡ bờ”, chị Tú nghĩ rằng không thể tiếp tục chung sống với anh Thắng nên quyết định sống ly thân. Khi tình cảm vợ chồng không còn mặn nồng, vì muốn dứt bỏ những gì hai vợ chồng đã từng vun đắp, chị Tú đã quyết định gửi đơn ra tòa án đề nghị giải quyết việc ly hôn giữa chị với anh Thắng.

Sau khi nhận được đơn, TAND TP Thanh Hóa đã chuyển đơn đến trung tâm HGĐT. Được giám đốc trung tâm giao nhiệm vụ, HGV Mai Thị Tiếp đã nghiên cứu hồ sơ, nắm bắt vụ việc để lên phương án HGĐT vụ việc của vợ chồng anh Thắng, chị Tú. Với kinh nghiệm nhiều năm làm thẩm phán, nên ngay từ lần đầu gặp gỡ, bà Tiếp đã nhận thấy trong vụ án này, người chồng còn rất thương vợ, người vợ thì cương quyết ly hôn do có nhiều bất đồng trong quan điểm sống. Cũng chính bởi nhận thấy cuộc hôn nhân này vẫn còn tia hy vọng để cứu vãn nên đã thôi thúc bà tìm cách hàn gắn mối quan hệ này.

Tại buổi đầu HGĐT, sau khi gặp gỡ vợ chồng anh Thắng, chị Tú để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và tìm hiểu lý do ly hôn, HGV đã phân tích để hai vợ chồng hiểu cái được, cái mất, nếu anh chị quyết tâm ly hôn, người được giải thoát là anh chị nhưng người gánh chịu hậu quả lại là 2 đứa trẻ đang tuổi ăn, tuổi học. Cùng với đó, HGV cũng lấy những dẫn chứng từ thực tế cuộc sống, công việc mà bản thân bà khi còn công tác đã tận mắt chứng kiến để thuyết phục cặp vợ chồng nghĩ lại. Những phân tích bám sát thực tế và chia sẻ chân tình của HGV đã ít nhiều tác động đến hai vợ chồng, nhất là chị Tú. Đến cuối buổi HGĐT, chị Tú cho biết sẽ ghi nhận những chia sẻ của HGV và đề nghị có thời gian một tuần để suy nghĩ lại. Ngay trong buổi HGĐT lần hai, vợ chồng anh Thắng, chị Tú đã đồng thuận xin rút đơn ly hôn, quyết định cho nhau cơ hội để tiếp tục chung sống, cùng nhau chăm lo cho tổ ấm, cho con cái. Ngay sau đó, TAND TP Thanh Hóa đã ra thông báo trả lại đơn theo yêu cầu của đương sự. Kết thúc câu chuyện mà HGV Mai Thị Tiếp kể cho chúng tôi, gương mặt phúc hậu của bà ánh lên niềm vui khi đã làm được một việc ý nghĩa, nhân văn, hàn gắn một cuộc hôn nhân, giúp những đứa trẻ được sống trong một gia đình trọn vẹn.

Theo thống kê của TAND TP Thanh Hóa, từ 20-11-2018 đến 16-4-2019, Trung tâm HGĐT tại TAND TP Thanh Hóa đã thụ lý 148 vụ việc, trong đó chủ yếu ở lĩnh vực HNGĐ với 133 vụ việc, tỷ lệ giải quyết đạt 93,23%. Các HGV của trung tâm đã hòa giải đoàn tụ thành được 13 vụ việc; thuận tình ly hôn 62 vụ việc; đương sự rút đơn, không yêu cầu tòa án giải quyết ly hôn 22 vụ việc...

Bà Bùi Thị Huyền, Phó Chánh án TAND TP Thanh Hóa kiêm Giám đốc Trung tâm HGĐT cho biết: Quá trình thụ lý các vụ việc, nhất là đối với lĩnh vực HNGĐ, bằng kinh nghiệm thực tiễn của mình, các HGV đã kiên trì dùng nhiều phương pháp, cách thức khác nhau để giải thích, thuyết phục, giúp hai bên có được tiếng nói chung, giải quyết mâu thuẫn, hàn gắn hoặc làm tốt hơn mối quan hệ giữa các đương sự trong vụ việc. Điển hình là vụ án tranh chấp chia tài sản chung sau ly hôn, các đương sự có tài sản là nhà, đất đang thế chấp ngân hàng nhưng sau khi được hòa giải, phân tích, các bên đã đi đến thống nhất thỏa thuận phân chia tài sản cũng như trách nhiệm trả nợ và rút đơn yêu cầu tòa án giải quyết tranh chấp. Một số vụ án HNGĐ khi các đương sự gửi đơn đến tòa án đã thống nhất thuận tình ly hôn, nhưng khi đơn được chuyển đến trung tâm HGĐT, được sự phân tích của HGV, các bên đã trở về chung sống đoàn tụ.

Ở Trung tâm HGĐT tại Tòa án huyện Hoằng Hóa, ông Nguyễn Thanh Bình, HGV đã có kinh nghiệm lâu năm hoạt động trong ngành tòa án, cho rằng hiện nay xã hội phát triển, nhiều bạn trẻ yêu nhanh, cưới nhanh và nhiều khi là bỏ cũng rất gọn. Ly hôn đối với nhiều bạn trẻ trở thành khái niệm không quá nặng nề trong cuộc sống. Khi cuộc hôn nhân trở nên căng thẳng, mối quan hệ vợ chồng không hòa hợp, họ gửi đơn ra tòa để “giải thoát” cho nhau. Thế nhưng, hậu quả để lại thì đáng lo ngại bởi nhiều người chưa suy nghĩ thấu đáo về những thiệt thòi mà những đứa trẻ phải hứng chịu khi bố mẹ chia tay. Vì thế, với những HGV như ông Bình, khi vụ việc còn một tia hy vọng, họ vẫn luôn quan niệm và động viên đương sự của mình rằng: “Hỡi bố mẹ bên bờ chia cắt/ Phút giây thôi hãy nhớ đến con mình”.

Theo ông Bình, khi được giao những vụ việc, mỗi người HGV cần có đủ các yếu tố như: Hiểu biết các quy định của pháp luật, cụ thể hóa để vận dụng trong thực tiễn; nghiên cứu hồ sơ, nguyên nhân phát sinh mâu thuẫn và nguyện vọng của vợ, chồng, con có liên quan để có định hướng, phương pháp hòa giải phù hợp, thấu tình, đạt lý. Bên cạnh đó, để công tác HGĐT đạt kết quả tốt, đòi hỏi HGV sự nhiệt tình, trách nhiệm, trung thực, khách quan, có vốn sống, am hiểu văn hóa vùng miền, tạo niềm tin cho đương sự để họ gửi gắm niềm tin. Trong thời gian qua, đối với những vụ án HNGĐ, trung tâm đã hòa giải đoàn tụ thành được 8 vụ việc, thuận tình ly hôn 54 vụ việc. Đó là cả một sự cố gắng, khéo léo, mang lại niềm vui cho không chỉ các gia đình mà còn cho chính bản thân HGV khi trở thành “cầu nối” cho các mối quan hệ trước nguy cơ tan vỡ. Có những cuộc hôn nhân không thể cứu vãn, thì ít nhất cũng tạo cho các bên một mối quan hệ tốt hơn, thống nhất thuận tình ly hôn trong êm ấm, để cùng nhau có trách nhiệm với con cái về sau này.

Hòa giải ly hôn trong các vụ án HNGĐ mang nhiều ý nghĩa đặc biệt, không chỉ là những quy định của pháp luật mà còn mang nhiều ý nghĩa nhân văn giúp những người muốn ly hôn nhìn nhận lại kỹ càng hơn về yêu cầu của mình. Theo số liệu thống kê của TAND tỉnh Thanh Hóa, từ ngày 15-11-2018 tính đến ngày 15-3-2019, sáu trung tâm HGĐT tại TAND tỉnh, TAND các huyện: Hoằng Hóa, Quảng Xương, Tĩnh Gia, thị xã Bỉm Sơn và TP Thanh Hóa đã thụ lý 392 vụ việc thuộc lĩnh vực HNGĐ, tỷ lệ giải quyết đạt 88%, trong đó đã hòa giải đoàn tụ thành 48 vụ việc, thuận tình ly hôn 205 vụ việc, 11 vụ việc đương sự rút đơn... Việc thành lập các trung tâm HGĐT tại tòa án đã góp phần tích cực vào việc giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính, nhất là đối với lĩnh vực HNGĐ. Hoạt động của các HGV tại các trung tâm sẽ có thêm nhiều thời gian, kinh nghiệm để trở thành “cầu nối” giúp các bên tự giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp dân sự, hàn gắn các mối quan hệ, giữ gìn những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

(Tên đương sự đã được thay đổi).

Bài và ảnh: Việt Hương