Có việc làm vẫn hưởng bảo hiểm thất nghiệp - “Lỗ hổng” ở đâu?

Theo số liệu của Trung tâm Dịch vụ việc làm, 6 tháng đầu năm đã tiếp nhận, thẩm định hồ sơ và ban hành quyết định hưởng chế độ trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho 6.780 người. Nếu người lao động (NLĐ) có việc làm mới, thì theo quy định sẽ chấm dứt ngay việc hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN); số tháng hưởng TCTN còn lại sẽ được bảo lưu. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trường hợp NLĐ vừa có việc làm mới, vừa hưởng TCTN mà không tự động khai báo.

Lao động đến đăng ký bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh.

Với mục đích trục lợi BHTN, chị N.T.H, trú tại xã Hải Ninh (Tĩnh Gia) đã tìm cách nghỉ việc và đến Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH), nộp hồ sơ hưởng TCTN. Chị H được giải quyết TCTN 3 tháng với số tiền trên 6,7 triệu đồng. Tuy nhiên, chị H. nhanh chóng tìm được công việc mới tại một doanh nghiệp (DN) khác. Khi được hưởng TCTN (mức 2.238.400 đồng/tháng), chị cố tình không khai báo tình hình việc làm hiện tại với cơ quan chức năng. Hành vi gian lận của chị H. đã bị Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh phát hiện. Sau đó bị Sở LĐTB&XH và BHXH tỉnh ra quyết định thu hồi số tiền TCTN 3 tháng của chị H. theo quy định của chính sách BHTN. Tương tự như vậy, ông T.V.K ở xã Hóa Quỳ (Như Xuân) cố tình khai báo gian lận thông tin việc làm của mình với cơ quan chức năng để hưởng TCTN. Tuy nhiên, khi ông K. đã hưởng TCTN 6 tháng (mức 1.904.400 đồng/tháng), thì bị Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh phát hiện sai phạm và đề nghị các cơ quan có liên quan ra quyết định hủy quyết định TCTN và thu hồi TCTN 6 tháng, yêu cầu ông K. nộp lại số tiền đã nhận.

Đó là 2 trong nhiều trường hợp vừa làm việc, vừa nhận TCTN. Vẫn còn rất nhiều trường hợp khác, NLĐ quên hoặc cố tình giấu, không thông báo tình trạng có việc làm và cơ quan chức năng cũng không phát hiện kịp thời. Mọi việc chỉ bị phát hiện khi NLĐ đến làm thủ tục hưởng bảo hiểm, trợ cấp lần nữa. Theo cơ quan chức năng, khó khăn lớn nhất trong việc thực hiện chính sách BHTN hiện nay là nhận thức của một số NLĐ, người sử dụng lao động về chính sách BHTN còn hạn chế, nhiều người chưa hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình trong việc tham gia và hưởng BHTN. Quy định về khai báo tình trạng việc làm hằng tháng đối với NLĐ đang hưởng chế độ trợ cấp BHTN còn phụ thuộc vào sự trung thực của người khai báo, chưa có cơ chế kiểm tra, kiểm soát thông tin khai báo của NLĐ; có trường hợp tìm được việc làm mới nhưng vẫn hưởng TCTN. Còn với NLĐ khi mất việc thường có đến 90% không có nhu cầu học nghề và tìm việc làm mới. Bên cạnh đó, quy định xử lý vi phạm về đóng BHXH nói chung và BHTN nói riêng còn chưa đủ sức răn đe. Việc chốt sổ BHXH cho NLĐ nghỉ việc còn khó khăn, do đơn vị sử dụng lao động nợ đóng BHXH. Việc chi trả TCTN cho NLĐ được tính theo ngày, do vậy, NLĐ thường nhận trợ cấp chậm hơn nhiều so với thời gian quy định. Do chưa triển khai kết nối phần mềm quản lý BHTN giữa Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh với ngành BHXH dẫn đến còn nhiều khó khăn trong việc kiểm tra, kiểm soát kịp thời khi thực hiện chính sách BHTN nhằm tránh gian lận, trục lợi quỹ BHTN.

Theo số liệu của Sở LĐTB&XH từ năm 2017 đến hết tháng 6 năm 2018 toàn tỉnh đã phát hiện được 155 trường hợp trục lợi BHTN và xử phạt hành chính 17 trường hợp. Theo Điều 27, Nghị định 88/2015/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động và BHXH quy định: Nếu NLĐ kê khai không đúng sự thật khi nộp hồ sơ hưởng TCTN, không thông báo có việc làm mới khi đang hưởng TCTN, thì bị phạt tiền từ 1 - 2 triệu đồng, bị thu hồi tiền TCTN đã nhận và không được bảo lưu thời gian đã đóng BHTN. Quy định là vậy, nhưng đến nay gần như không xử phạt được NLĐ, thậm chí có mời nhưng NLĐ cũng không đến nhận quyết định xử phạt. Ông Trịnh Văn Bộ, Phòng BHTN (Trung tâm Dịch vụ việc làm) chia sẻ: Hiện trung tâm chưa có công cụ để nhận biết ngay những NLĐ đã có việc làm mới ở DN nào. Những trường hợp gian lận chỉ được nhận biết khi họ làm việc chính thức, đóng BHXH ở nơi làm việc mới. Mặt khác, NLĐ và DN còn cố tình lách luật bằng cách sau thời gian thử việc, ký hợp đồng làm việc mới hoàn toàn, không tính đến thời gian thử việc. Điều đó đồng nghĩa, có một giai đoạn NLĐ vẫn “âm thầm” vừa nhận lương vừa nhận TCTN; DN “trốn” đóng BHXH mấy tháng, còn cơ quan chức năng tuy biết vậy song vẫn không làm gì được, cả với DN và NLĐ. Cũng theo ông Bộ, hiện chưa có quy định pháp luật nào xử lý được tình trạng này.

Để việc thực hiện chính sách BHTN có hiệu quả hơn nữa, thời gian tới, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh tiếp tục hoàn thiện quy trình tiếp nhận và giải quyết chế độ BHTN; tăng cường các giải pháp tích cực để tư vấn, giới thiệu việc làm và hỗ trợ học nghề cho người thất nghiệp ngay từ khi NLĐ đến nộp hồ sơ đề nghị hưởng TCTN, chú trọng cung cấp thông tin thị trường lao động, thông báo chỗ việc làm trống để hỗ trợ cho người thất nghiệp tìm việc làm, tổ chức có hiệu quả hoạt động sàn giao dịch việc làm nhằm giúp NLĐ thất nghiệp tham gia lựa chọn việc làm phù hợp. Mặt khác, trung tâm sẽ chủ động phối hợp với BHXH tỉnh thường xuyên trao đổi thông tin, đối chiếu số liệu, tổ chức tuyên truyền, phổ biến chính sách BHTN và kịp thời giải quyết những khó khăn, bất cập trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách BHTN trên địa bàn tỉnh. Nhất là việc chi trả và quản lý người hưởng TCTN chặt chẽ, đúng quy định, đảm bảo quỹ BHTN được chi trả cho người thực sự bị thất nghiệp, tránh tình trạng lạm dụng, thất thoát quỹ BHTN. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử phạt cơ quan, đơn vị không thực hiện đúng chính sách BHTN.