Các bệnh viện loay hoay với tự chủ tài chính

Tự chủ tài chính là chủ trương đúng đắn, giúp các bệnh viện có thể huy động vốn mua sắm trang thiết bị hiện đại, phát triển chuyên môn, kỹ thuật, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh (KCB). Thế nhưng, khi đang “quen” dựa vào ngân sách, việc chuyển sang tự chủ là điều không dễ dàng.

Bác sĩ Bệnh viện Đa khoa huyện Thạch Thành thăm khám cho bệnh nhân.

Khó triển khai “một sớm, một chiều”

Tại Thanh Hóa, sau khi Nghị định 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực thi hành, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2414/2011/QĐ-UBND ngày 25-7-2011 về việc quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập cấp tỉnh quản lý thời kỳ 2011-2015. Theo đó, ngành y tế có 37 bệnh viện công lập được xếp loại là đơn vị tự chủ một phần chi thường xuyên và thực hiện cơ chế tự chủ để nâng cao hiệu quả hoạt động. Thực hiện tự chủ về tài chính, các bệnh viện đã đa dạng hóa các hoạt động sự nghiệp, mở nhiều hình thức KCB: Nội trú, ngoại trú, tận dụng khai thác nguồn thu từ dịch vụ và chủ động xây dựng các giải pháp tiết kiệm chi phí trong chi tiêu. Ngành y tế đã chủ động phối hợp với các bệnh viện tuyến Trung ương trong triển khai các kỹ thuật mới, kỹ thuật chuyên sâu thông qua các hoạt động của Đề án 1816, Đề án bệnh viện vệ tinh; nhiều tiến bộ khoa học mới được nghiên cứu ứng dụng phục vụ công tác KCB, hàng loạt các kỹ thuật cao đã được triển khai thành công tại các bệnh viện tuyến tỉnh, như: Thụ tinh trong ống nghiệm, điều trị dị tật bẩm sinh, phẫu thuật sọ não, lồng ngực, cột sống, vi phẫu... Bên cạnh các nguồn lực đầu tư từ ngân sách Nhà nước, ngành y tế đã mạnh dạn đẩy mạnh công tác xã hội hóa, nhiều loại máy móc thiết bị hiện đại đã được lắp đặt tại các bệnh viện giúp nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị, như: Máy chụp cộng hưởng từ, máy chụp mạch kỹ thuật số xóa nền, máy chụp cắt lớp vi tính 128 lát cắt, máy xét nghiệm miễn dịch, hệ thống xét nghiệm Tumor marker sàng lọc sớm ung thư... vì thế hầu hết các trường hợp cấp cứu nội khoa, ngoại khoa, chuyên khoa nặng, phức tạp đều được xử lý hiệu quả, an toàn, tỷ lệ điều trị khỏi bệnh hàng năm đạt cao, nhiều trường hợp bệnh nặng, hiểm nghèo đã được cứu chữa thành công tại các bệnh viện tuyến tỉnh. Tại tuyến huyện, nhiều bệnh viện đã triển khai thực hiện thành công các kỹ thuật mà trước đây phải chuyển lên bệnh viện tuyến trên, như: Phẫu thuật nội soi ổ bụng, phẫu thuật phaco, chạy thận nhân tạo, chụp cắt lớp vi tính... Và từ ngày 14-2-2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2015/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định 16 đã tạo sự thông thoáng, thuận lợi cho các đơn vị công lập nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của người dân. Trên lĩnh vực y tế, Bộ Y tế đã đưa ra lộ trình đến năm 2018, các bệnh viện công lập phải tự chủ hoàn toàn về tài chính.

Tháng 8-2017, Bệnh viện Đa khoa tỉnh được UBND tỉnh phê duyệt quy mô giường bệnh và số người làm việc theo cơ chế tự chủ. Theo đó, quy mô giường bệnh của bệnh viện được tăng từ 800 lên 1.200 giường bệnh. Đến nay, bệnh viện đã tuyển dụng thêm nhân lực bác sĩ bổ sung vào các vị trí còn thiếu của các chuyên ngành và đang tiếp tục tuyển dụng thêm đội ngũ điều dưỡng và nhân viên y tế để đảm bảo phục vụ tốt hơn nhu cầu của người bệnh. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để bệnh viện năng động hơn trong việc mở rộng cũng như khai thác các dịch vụ đáp ứng theo nhu cầu xã hội và từng bước nâng cao chất lượng dịch vụ kỹ thuật, đáp ứng nhu cầu người dân. Tuy nhiên, hiện nay, toàn tỉnh mới chỉ có duy nhất Bệnh viện Đa khoa tỉnh được phê duyệt quy mô giường bệnh và số người làm việc theo cơ chế tự chủ. Đối với các bệnh viện công lập khác, quy mô giường bệnh được phê duyệt từ hàng chục năm nay đã không còn phù hợp với nhu cầu chăm sóc sức khỏe và tình hình phát triển dân số hiện nay. Và để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân, hạn chế tình trạng bệnh nhân phải nằm ghép, tất cả các bệnh viện công lập trong tỉnh đã phải kê thêm nhiều giường bệnh, nhiều nơi, số giường thực kê đều gấp đôi so với giường kế hoạch. Điều này gặp phải rào cản là BHXH chỉ thanh toán theo số giường kế hoạch, trong khi hiện nay giường kế hoạch toàn tỉnh mới phê duyệt hơn 6.000 giường trong khi con số giường thực kê là hơn 12.000 giường. Để giải quyết khó khăn này, ngành y tế cũng đang đề xuất với tỉnh sớm phê duyệt đề án tự chủ tại các bệnh viện công lập.

Vẫn là tự chủ... nửa vời

Một trong những vướng mắc của các bệnh viện được triển khai tự chủ tài chính hiện nay là triển khai theo kiểu... nửa vời. Ông Nguyễn Văn Nhiên, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Quảng Xương chia sẻ, để tồn tại và phát triển thì bệnh viện phải tự chuyển mình để thu hút người bệnh, đó cũng là phương châm sống còn, tồn tại và phát triển của các bệnh viện trong cuộc cạnh tranh lành mạnh của chính các bệnh viện công và các bệnh viện tư. Ý thức được áp lực cạnh tranh thu hút bệnh nhân, thời gian qua bệnh viện đã quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực, triển khai nhiều kỹ thuật mới và đã thu hút ngày một đông người dân đến KCB, trung bình từ 250-350 bệnh nhân/ngày, thế nhưng bệnh viện vẫn chưa thể đảm đương được tự chủ tài chính và đây là một vấn đề quá sức đối với bệnh viện bởi trên thực tế, nguồn thu chính của các bệnh viện tuyến huyện 90% từ BHYT, thế nhưng có một nghịch lý hiện nay là tình trạng “treo quỹ”, chi trả không kịp thời đã gây áp lực lớn về tài chính cho các bệnh viện. Trong khi đó, bệnh viện mới “được” tự chủ về tài chính, còn về tự chủ để tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng cao thì chưa có. Ông Nguyễn Văn Nhiên cho rằng: Nếu bệnh viện được tự chủ về nhân lực, chúng tôi sẽ dễ dàng tìm được nhân lực phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của mình, hơn nữa, nếu bệnh viện được tự chủ về chi trả thu nhập cho nhân lực chất lượng cao thì sẽ thu hút được người tài và có định hướng tương lai phát triển tốt hơn.

Tại Bệnh viện Đa khoa Như Thanh - bệnh viện hạng 2, với 90 gường bệnh kế hoạch và 255 giường thực kê. Sau khi thông tuyến KCB BHYT, lượng bệnh nhân đến KCB tại bệnh viện giảm đáng kể, số chi đa tuyến bệnh viện không kiểm soát được do có nhiều bệnh nhân trên địa bàn huyện lựa chọn đến KCB tại các cơ sở y tế có trang thiết bị kỹ thuật hiện đại và cơ sở vật chất đầy đủ hơn. Lượng bệnh nhân giảm đồng nghĩa với nguồn thu bị giảm, bệnh viện gặp khó khăn trong việc bố trí các khoản chi thường xuyên, trong đó có nguồn thu nhập tăng thêm cho cán bộ, y, bác sĩ và người lao động từ tháng 6 - 2016 không có, nợ tiền thuốc, vật tư tiêu hao của các đơn vị không thanh toán được. Mặc dù đã biết rõ, muốn thu hút được nhiều người bệnh để tăng nguồn thu thì phải nâng cao chất lượng KCB, trong đó 2 yếu tố quan trọng nhất là trang thiết bị kỹ thuật và nguồn nhân lực, thế nhưng hiện nay số bác sĩ/giường bệnh thiếu, bệnh viện mới chỉ có 28 bác sĩ/tổng số 113 cán bộ. Thêm vào đó, nguồn kinh phí được đề nghị thanh toán năm 2016 hơn 9 tỷ đồng vẫn đang bị bảo hiểm “treo” lại chưa biết lúc nào mới được thanh toán, chưa nói đến khoản chi phí xuất toán còn vướng mắc sau thanh tra chưa giải quyết được thì lộ trình tự chủ tại bệnh viện càng trở nên xa vời.

Nguyên nhân khiến các bệnh viện đang phải loay hoay với cơ chế tự chủ là do thiếu về cơ chế, chính sách và đặc biệt là nguồn vốn. Hiện chưa có hướng dẫn cụ thể trong việc hoạt động tự chủ về bộ máy, về nhân sự, tổ chức cũng như tự chủ chuyên môn tại các cơ sở KCB. Mặt khác, tại các cơ sở KCB vẫn chưa ban hành được khung giá dịch vụ theo yêu cầu. Chính vì vậy, các bệnh viện tự quyết định khung giá dịch vụ KCB theo yêu cầu và chưa có sự thống nhất...

Suốt thời gian dài sống dựa vào “bầu sữa” ngân sách, nay các bệnh viện công lập phải tự chủ tài chính, loay hoay tìm cách để tồn tại, chắc chắn sẽ có những đơn vị không thể “tự bơi” được. Từ thực tế trên cho thấy, việc tiến tới tự chủ hoàn toàn ở bệnh viện công còn rất nhiều việc phải làm, không thể “một sớm, một chiều” mà cần có thời gian, lộ trình cụ thể.