Bến xe vắng khách, xe núp bóng hợp đồng “tung hoành” khắp nơi

Nhà nước đã đầu tư kinh phí để quy hoạch, xây dựng các bến xe khách từ cấp tỉnh đến cấp huyện để thuận lợi cho công tác quản lý, đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân, tuy nhiên vài năm trở lại đây, các bến xe khách dần thưa vắng, trong khi các loại xe khách núp bóng hợp đồng đua nhau “tung hoành” khắp nơi.

Bến xe phía Bắc được xây mới khang trang, hiện đại, đạt chuẩn bến xe loại II.

Ví dụ điển hình nhất đó là bến xe phía Bắc (TP Thanh Hóa), do vị trí cũ tại đường Bà Triệu (phường Đông Thọ) không còn phù hợp gây ách tắc giao thông cho khu vực nội thành, do đó đã được đầu tư xây mới tại phường Nam Ngạn. Đạt quy chuẩn bến xe khách loại II, công trình này có tổng diện tích hơn 18.000m2, trong đó, diện tích bãi đỗ xe ô tô chờ vào vị trí đón khách là 5.100m2, diện tích bãi đỗ xe dành cho phương tiện khác là 2.200m2; phòng chờ cho hành khách khang trang, hiện đại, rộng rãi với diện tích 600m2... Năng lực của bến xe có thể đáp ứng được khoảng 100 tuyến vận tải cố định. Tuy nhiên, kể từ khi chuyển về địa điểm mới (tháng 9-2017), lượng khách đã giảm đáng kể. Ở thời điểm chuyển ra nơi mới, bến xe vẫn có 59 tuyến vận tải hoạt động song qua hơn 1 năm, số tuyến vận tải cố định cũng giảm sút khá nhiều.

Vậy nguyên nhân vì sao? Theo phản ánh của đại diện ban quản lý bến xe, hiện nay trên địa bàn TP Thanh Hóa và các địa phương khác trong tỉnh, số lượng các loại xe khách núp bóng hợp đồng ngày càng tăng mạnh cả về quy mô hoạt động lẫn số lượng các phương tiện. Với lợi thế phục vụ chất lượng cao, có xe đưa đón tận nhà, nên dù giá vé gấp rưỡi, gấp đôi so với xe chạy tuyến cố định tại các bến xe, nhưng người dân vẫn chọn loại hình này, nhất là tuyến Thanh Hóa – Hà Nội và một số tuyến liên tỉnh khác. Nhận thấy lợi nhuận “béo bở”, nhiều doanh nghiệp, HTX vận tải đua nhau phát triển loại hình này. Không cần phải vào bến bãi, xin cấp phép chạy tuyến cố định, không cần treo biển nơi đi - đến như xe khách, các doanh nghiệp, nhà xe chỉ cần đăng ký chạy hợp đồng, phát hành vé cho người mua dưới dạng hợp đồng vận tải cá nhân có tên, tuổi, địa chỉ đầy đủ của hành khách. Về bản chất, đây vẫn là hoạt động vận tải hành khách, tuy nhiên đã được “lách luật” bằng “chạy xe hợp đồng”. Không có bến bãi, việc đón trả khách tất nhiên sẽ không đúng quy định, thường là ngay trên đường, tại khuôn viên nhà kho, phổ biến nhất là “nhờ” khuôn viên cây xăng...

Vị trí của các bến xe phía Bắc, phía Nam hiện nay là khá bất cập, nằm xa đường tránh TP Thanh Hóa, vì vậy người dân thay vì vào bến mua vé đi xe như trước kia, nay ra thẳng một số điểm trên quốc lộ như ngã tư vòng xuyến phía trước khu vực Siêu thị BigC, một số điểm giao cắt trên Quốc lộ 1A để đón xe ra Bắc, vào Nam. Xe đăng ký tuyến cố định vào bến nhưng không có khách nên buộc phải lao ra bắt khách dọc đường không đúng quy định. Đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng bến cóc mọc lên khá nhiều và hoạt động ngang nhiên dọc các tuyến Quốc lộ 1A, 45, 47. Nhức nhối nhất phải kể đến 2-3 bến cóc xung quanh khu vực vòng xuyến trước Siêu thị BigC (phường Đông Hải). Đây là địa điểm lý tưởng để nhiều xe khách nằm chờ đón khách. Thậm chí, nhiều xe còn sử dụng luôn khu vực để xe của Siêu thị BigC để làm nơi đỗ xe, đón khách.

Không chỉ khu vực TP Thanh Hóa, gần đây xe khách núp bóng hợp đồng hiện cũng phát triển khá mạnh tại các địa phương khác trong tỉnh với chiêu thức, hoạt động tương tự. Điều này dẫn đến tình trạng bến xe khách của các địa phương dù được quy hoạch rất hợp lý, đầu tư hàng tỷ đồng về hạ tầng cơ sở, dịch vụ song hầu như “bỏ trống”. Qua khảo sát tại bến xe TP Sầm Sơn, thị xã Bỉm Sơn và một số huyện, do bến xe khách không có xe khách, để tránh lãng phí tiền đầu tư của Nhà nước, ban quản lý các bến đành phải cho thuê làm điểm trông giữ xe ngày – đêm... Một số bến xe tại các huyện miền núi còn cho thuê làm đám cưới, sự kiện... không đúng với công năng, mục đích sử dụng của công trình.

Theo Phòng Quản lý vận tải (Sở Giao thông - Vận tải), việc xác định và xử lý vi phạm đối với các xe khách núp bóng hợp đồng hiện nay có không ít bất cập. Các doanh nghiệp, nhà xe khi đăng ký là chạy hợp đồng, nhưng trên thực tế lại là xe khách chạy tuyến cố định. Khi cơ quan chức năng kiểm tra, nhà xe đều có danh sách hành khách, mỗi hành khách đều được phát vé ghi là hợp đồng vận tải. Thậm chí có nhà xe còn dặn hành khách khi có cơ quan chức năng kiểm tra thì nói đây là xe hợp đồng. Theo Phòng Cảnh sát giao thông đường bộ - đường sắt Công an tỉnh, các xe núp bóng hợp đồng thường tận dụng khuôn viên cây xăng, “sân bãi” thuê – mượn của các công ty, doanh nghiệp làm nơi đón trả khách khiến việc xử lý vi phạm gần như là không thể. Việc để các bến cóc, xe dù hoạt động ngang nhiên hiện nay, trách nhiệm thuộc về chính quyền các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh.

Rõ ràng, hoạt động của xe khách núp bóng hợp đồng trên địa bàn tỉnh hiện nay là khá phức tạp. Không chỉ gây mất an toàn giao thông do việc dừng, đỗ, đón trả khách không đúng quy định, mà còn làm mất công bằng trong hoạt động vận tải hành khách. Điều đáng lo ngại là hệ thống các bến xe đã được Nhà nước đầu tư ngày càng thưa vắng, thậm chí bỏ không đã gây ra tình trạng lãng phí. Bên cạnh đó, do tình trạng cạnh tranh ngày càng khốc liệt, chất lượng, cũng như độ an toàn trong hoạt động xe khách núp bóng hợp đồng ngày càng giảm. Qua phản ánh, nhiều xe “limousine” vẫn còn tình trạng chạy quá tốc độ, bỏ rơi khách, cắt nhiều dịch vụ ưu đãi... Đã đến lúc các cơ quan quản lý, ngành chức năng cần có sự vào cuộc lập lại trật tự đối với loại hình xe khách núp bóng hợp đồng hiện nay.