An toàn vệ sinh lao động tại các khu chế tác đá mỹ nghệ

Nghề chế tác đá mỹ nghệ đã, đang góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho nhiều lao động. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực, tại các làng nghề, các cơ sở sản xuất chế tác đá mỹ nghệ đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động, cộng đồng dân cư.

Vấn đề bảo đảm ATVSLĐ tại các làng nghề chế tác đá mỹ nghệ đang cần được quan tâm.

Làng nghề chế tác đá mỹ nghệ xã Vĩnh Minh (Vĩnh Lộc) có diện tích hơn 2 ha, với 47 cơ sở chế tác đá, 15 doanh nghiệp hoạt động nghề khai thác và chế biến đá, 6 mỏ khai thác đá, góp phần giải quyết việc làm cho trên 300 lao động. Được biết, nghề chế tác đá tại đây vốn nổi tiếng từ lâu, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Theo quan sát, trung bình mỗi ngày, hàng chục cơ sở chế tác đá thải ra môi trường hàng trăm mét khối nước thải, bụi đá, khói bụi. Trong đó, nhiều hộ sản xuất ngang nhiên xả nước thải xay đá xuống hệ thống kênh mương, bụi bay mù mịt, tràn lan hai bên Quốc lộ 217, gây mất mỹ quan, ảnh hưởng đời sống của người dân. Không những vậy, hồ chứa nước thải của các xưởng chế tác thường là bể dùng chung, xây dựng tạm bợ, theo kiểu đối phó với cơ quan chức năng. Như một quy trình được lập sẵn, cứ sau một thời gian bụi đá lắng xuống, đầy hố các hộ sẽ thuê người múc đi đổ nơi khác. Mặt khác, nhiều cơ sở được xây dựng tạm bợ, không có vách ngăn, không chú trọng đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải. Tại đây, mặc dù một số cơ sở sản xuất đá đã trang bị đầy đủ các phương tiện bảo hộ lao động cho công nhân, tuy nhiên tình trạng người lao động không mang khẩu trang, kính bảo hộ, găng tay... khi làm việc diễn ra khá phổ biến và họ cho rằng đó là việc bình thường.

Anh Nguyễn Văn Thuấn, người lao động tại một cơ sở chế tác đá mỹ nghệ xã Vĩnh Minh, cho biết: Vào làm việc tại đây tôi đã được chủ sử dụng lao động trang bị đầy đủ kính và khẩu trang nhưng khi mang theo kính để làm nghề tôi thấy không quen và rất khó làm, bởi mỗi khi làm bụi bám vào làm mờ mắt kính nên tôi không đeo.

Tương tự như anh Thuấn, chị Lê Thị Hà, công nhân tại làng nghề chế tác đá mỹ nghệ cũng cho rằng: Tuy đã được trang bị đầy đủ các phương tiện bảo hộ lao động nhưng chỉ khi nào thật sự cần thiết chúng tôi mới sử dụng, bởi nếu đeo khẩu trang thì khi thở ra sẽ làm mắt kính mờ đi rất khó làm việc, còn nếu đeo kính thì nhìn không được rõ lắm. Khi được hỏi về việc khám sức khỏe định kỳ chị Hà giãi bày: Thực ra, chúng tôi cũng biết là làm việc trong môi trường nhiều bụi bặm như thế này thì sức khỏe cũng bị ảnh hưởng, nhưng do hoàn cảnh chúng tôi cũng chưa thể tự đi khám, trừ những lúc bị bệnh.

Xã Đông Hưng (TP Thanh Hóa) cũng là một trong những địa phương có nhiều xưởng sản xuất chế tác đá mỹ nghệ trong tỉnh, với nhiều sản phẩm làm từ đá hết sức độc đáo, đang có mặt khắp nơi cả trong và ngoài nước. Hiện toàn xã có khoảng 20 cơ sở sản xuất, chế tác đá mỹ nghệ đã và đang tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương. Tuy nhiên, do các cơ sở sản xuất chế tác đá tổ chức làm nghề ngay tại nhà, xen lẫn trong khu dân cư nên đã gây tác động xấu đến môi trường.

Về xóm Quang (xã Đông Hưng) trong những ngày nắng nóng, oi bức, chúng tôi hiểu được nỗi khổ của bà con nơi đây khi phải chịu cảnh sống chung với bụi và tiếng ồn. Dù vẫn còn cách làng tới vài trăm mét, nhưng đã nghe rất rõ tiếng cưa, mài đá chát chúa. Dọc theo con đường chính đi sâu vào làng, các khu sản xuất đang có hàng chục lao động “vùi mình” làm việc trong những chiếc lán được dựng bằng những tấm bạt, fibro xi măng tạm bợ. Bằng mắt thường có thể thấy được bụi đá phát tán làm cho bầu không khí ở đây có mầu trắng đục và rất ngột ngạt. Môi trường lao động không đảm bảo an toàn, nhiều công nhân chế tác đá không sử dụng các dụng cụ bảo hộ lao động như găng tay, kính, khẩu trang. Không những thế, họ còn tỏ thái độ khá chủ quan đối với sức khỏe của bản thân. Lau lớp bụi đá bám trên khuôn mặt đen sạm, anh Lưu Bá Hải, người đã có 5 năm làm nghề chế tác đá tại đây cho biết: Do cảm thấy trong người chưa có biểu hiện gì khác thường, nên tôi ít đi khám bệnh... Dù biết là bụi, nhưng đeo khẩu trang cảm thấy khó thở, còn mang kính thì rất khó làm.

Có thể nói, tình trạng người lao động ở các làng nghề, các cơ sở chế tác đá mỹ nghệ không tuân thủ các quy định đảm bảo an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) không hoàn toàn xuất phát từ phía người lao động. Mà tại các làng nghề, cơ sở chế tác đá thì việc tổ chức tập huấn công tác ATVSLĐ đều mang tính hình thức, thậm chí nhiều nơi không tổ chức tập huấn, dẫn đến khó có thể nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người lao động. Mặt khác, do hầu hết người lao động trong ngành khai thác, chế biến đá là lao động thời vụ nên việc tập huấn đầy đủ cho từng người về vấn đề ATVSLĐ còn rất hạn chế. Vì vậy người lao động khá chủ quan, cẩu thả không chấp hành các nguyên tắc đảm bảo trong khai thác, chế biến đá.

Để giảm thiểu vấn đề ô nhiễm môi trường, đảm bảo sức khỏe cho người lao động trong ngành khai thác đá nói chung và các làng nghề, cơ sở sản xuất chế tác đá mỹ nghệ nói riêng, không có giải pháp nào khác ngoài việc tăng cường sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng, của các cấp chính quyền. Bên cạnh đó, các cơ quan chủ quản cũng cần kiên trì trong việc tuyên truyền, phổ biến, tập huấn cho người lao động tuân thủ các quy định về ATVSLĐ để tự bảo vệ mình. Cùng với đó, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này cũng cần quan tâm hơn đến sức khỏe người lao động, đặc biệt là công tác bảo đảm ATVSLĐ trong sản xuất.

Bài và ảnh: Trường Giang