Xung quanh hoạt động của Nhà máy sản xuất Ferocrom Nam Việt tại xã Vân Sơn: Bài 1 - Dân chặn xe chở nguyên liệu vào nhà máy vì lo ngại ô nhiễm môi trường

Dự án Nhà máy sản xuất Ferocrom của Công ty CP Cromit Nam Việt vừa mới “khởi động” ở giai đoạn vận hành thử nghiệm sau nhiều năm “đắp chiếu” đã nhận nhiều ý kiến phản đối của người dân địa phương với những lo ngại sẽ gây tác động xấu đến môi trường sống. Vậy, thực hư vụ việc này như thế nào, có hay không việc nhà máy hoạt động gây ô nhiễm môi trường?

Một số người dân thôn 3, xã Vân Sơn (Triệu Sơn) dựng lều, lập chốt, ngăn không cho xe nguyên liệu đi vào nhà máy.

Dân lập chốt, chặn xe chở nguyên liệu

8h30 ngày 1-3-2019, chúng tôi có mặt tại con đường dẫn vào Nhà máy sản xuất Ferocrom của Công ty CP Cromit Nam Việt đóng trên địa bàn thôn 3 (thôn 11 cũ), xã Vân Sơn (Triệu Sơn). Cách cổng công ty chừng 1km, một chiếc lều bằng bạt được dựng ngay ven đường, trong đó có một nhóm người đang ngồi, có cả người già và trẻ nhỏ. Đối diện bên kia đường là lực lượng công an huyện, xã làm nhiệm vụ thường trực giữ gìn an ninh trật tự.

Anh Lê Kim Đôi, chị Hoàng Thị Hoa và một số người dân thôn 3 cho biết: Gần 2 tháng qua, người dân ở đây cắt cử nhau trực cả ngày lẫn đêm tại cổng làng với mục đích không cho xe tải vận chuyển hàng vào nhà máy vì lo sợ ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, họ liên tục có đơn gửi các cơ quan chức năng phản ánh việc nhà máy thải chất thải gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân địa phương.

Lý do dân phản đối nhà máy hoạt động là bởi khi nhà máy chạy vận hành thử 2 dây chuyền, họ thấy ống khói của nhà máy thải những luồng khói trắng đục nghi ngút, có mùi hôi khó chịu. Một số người lo lắng rằng nếu công ty hoạt động thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến không khí, nguồn nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân trước mắt cũng như lâu dài.

Băng rôn được người dân treo trên đường giao thông vào Nhà máy sản xuất Ferocrom Nam Việt.

Đỉnh điểm của sự việc là vào các ngày 21-12-2018 và 21-1-2019, người dân trong thôn đã tổ chức ngăn cản xe chở nguyên liệu sản xuất vào nhà máy; đồng thời đổ trụ bê tông cách công ty khoảng 1 km, dựng cây luồng ngăn giới hạn chiều cao không cho xe tải vào nhà máy. Đến ngày 22-1-2019, người dân tiếp tục dùng cây sắt khóa vào cổng làng, tạo thành barie giới hạn chiều cao, dựng lều cạnh cổng làng, treo kẻng sắt, cử người canh gác nhằm ngăn chặn không cho các loại xe tải chở hàng vào công ty. Ngày 23-1-2019, có 4 xe tải trên đường vận chuyển hàng vào nhà máy thì bị người dân chặn lại.

Từ đó đến nay, người dân nơi đây vẫn tiếp tục gửi đơn đến cơ quan chức năng đề nghị không cho nhà máy đi vào vận hành thử nghiệm và yêu cầu nhà máy dừng hoạt động với lý do gây ô nhiễm môi trường.

Đem những lý do phản đối và những băn khoăn, trăn trở của người dân thôn 3 trao đổi với ông Lê Quang Hải, Chủ tịch UBND xã Vân Sơn; ông cho biết: Sở dĩ người dân ở thôn 3 có những kiến nghị gửi các cấp là có nguyên nhân và lý do. Thứ nhất, nhà máy quay lại hoạt động, thay đổi quy mô sản xuất, từ sản xuất một sản phẩm là ferocrom sang sản xuất 6 loại hợp kim khác. Tuy vậy, Nhà máy sản xuất Ferocrom còn chậm trong việc đấu mối với địa phương để cung cấp các văn bản, tổ chức tuyên truyền cho người dân biết. Thứ hai là việc nhà máy chưa có đủ điều kiện nhưng đã cho chạy thử 2 dây chuyền sản xuất, khói xả ra môi trường đã khiến người dân bức xúc. Mặc dù chính quyền địa phương cũng đã tuyên truyền, vận động nhân dân tháo dỡ, giải tỏa rào chắn, thậm chí tổ chức lực lượng tháo dỡ, song người dân quyết ngăn cản không cho thực hiện. Đến ngày 28-1-2019, do không vào được công ty nên các xe tải vận chuyển nguyên liệu đã phải rút khỏi địa bàn.

Nhà máy sản xuất Ferocrom Nam Việt

Trong quá trình tìm hiểu căn nguyên và những bức xúc của người dân, chúng tôi đi thực tế quanh nhà máy, tìm đọc các văn bản liên quan đến nhà máy, được biết: Nhà máy sản xuất Ferocrom tại xã Vân Sơn (Triệu Sơn) của Công ty CP Cromit Nam Việt được khởi công xây dựng từ tháng 2-2009, đi vào vận hành chính thức từ tháng 3-2011 với quy mô ban đầu là sản xuất Ferocrom cacbon với công suất 200.000 tấn/năm. Tuy nhiên, nhà máy chỉ hoạt động được một thời gian ngắn, đến tháng 11-2012 thì ngừng hoạt động do nhiều nguyên nhân.

Nhà máy sản xuất Ferocrom Nam Việt.

Đến tháng 6-2018, Công ty CP Cromit Nam Việt có công văn báo cáo UBND tỉnh xem xét cho bổ sung mục đích sử dụng đất để sản xuất các sản phẩm kim loại. Trên cơ sở tham mưu của các ngành liên quan, tháng 8-2018, UBND tỉnh đã có Công văn số 10006/UBND-NN chấp thuận chủ trương lập hồ sơ điều chỉnh, bổ sung dự án đầu tư để đưa nhà máy hoạt động trở lại. Tại công văn này, UBND tỉnh cũng yêu cầu Công ty CP Cromit Nam Việt chấp hành nghiêm túc quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng, quản lý, sử dụng đất đai, bảo vệ môi trường, chế biến, kinh doanh khoáng sản.

Các thiết bị sản xuất của nhà máy được lắp đặt theo quy trình khép kín.

Sau khi được chấp thuận chủ trương, Công ty CP Cromit Nam Việt đã tiến hành lập các hồ sơ, thủ tục liên quan. Chủ tịch UBND tỉnh đã phê duyệt điều chỉnh, bổ sung chủ trương đầu tư tại Quyết định số 5300/QĐ-UBND ngày 26-12-2018; phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường tại Quyết định số 4494/QĐ-UBND ngày 13-11-2018. Theo đó, Nhà máy sản xuất ferocrom cacbon và các sản phẩm kim loại của Công ty CP Cromit Nam Việt có công suất thiết kế 20.000 tấn năm, bao gồm: sản phẩm ferocrom cacbon cao (5.000 tấn/năm); thép hợp kim (4.000 tấn/năm); muối Na₂MoO₄ (4.000 tấn/năm); muối Na₂WO₄ (2.000 tấn/năm); vanadi pentaoxit V₂O₅ (4.000 tấn/năm); vonfram oxit WO₃ và coban cacbonat CoCO₃ (1.000 tấn/năm). Các hạng mục công trình phục vụ sản xuất gồm 4 nhà xưởng chính, nhà phối liệu và lọc bụi, nhà đặt lò quay, nhà kho sản phẩm… Một số công trình phụ trợ bên trong nhà máy như nhà hành chính, văn phòng xưởng sản xuất, nhà bảo vệ, nhà ăn, nhà sửa chữa điện cơ, nhà kiểm nghiệm, nhà kho, sân bãi nguyên liệu, khu vực lò hơi… Công trình bảo vệ môi trường gồm: Khu xử lý khí thải, hồ sinh học, hồ nước tuần hoàn, hệ thống mương rãnh thoát nước… Nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất chủ yếu được mua trong nước và nhập khẩu từ nước ngoài. Số lượng cán bộ, công nhân làm việc tại nhà máy là 200 người, chủ yếu là người dân xã Vân Sơn.

Hệ thống xử lý khí thải bên trong nhà máy.

Sau một thời gian đầu tư các trang thiết bị, nhà máy cho chạy vận hành thử nghiệm 2 dây chuyền sản xuất molipden và volfram thì vấp phải sự phản đối quyết liệt của người dân. Sau đó, cơ quan chức năng vào cuộc và yêu cầu nhà máy tạm dừng hoạt động vì chưa hoàn thiện đầy đủ các thủ tục theo quy định.

Bài 2: Để vụ việc không trở thành điểm nóng

Tô Dung - Việt Hương