Tìm về đồng đội

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, với tinh thần “Vì miền Nam ruột thịt, vì Quảng Nam kết nghĩa”, hàng ngàn người con Thanh Hóa đã tham gia chiến đấu và mãi mãi nằm lại trên mảnh đất Quảng Nam trung dũng, kiên cường.

Ban liên lạc Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam không quản ngại khó khăn, vất vả đến các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh Quảng Nam để tìm kiếm mộ liệt sĩ quê Thanh Hóa.

Thời buổi chiến tranh, đâu biết được ai còn, ai mất, nhưng khi đã mất đi những người đồng chí, đồng đội, đồng hương yêu quý thì nỗi đau ấy lại đi đến tột cùng. Một trong những hoạt động thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của Ban liên lạc (BLL) Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam, đó là việc tiến hành xác minh, khảo sát, vẽ sơ đồ mộ liệt sĩ tại các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Đây là nghĩa cử cao đẹp nhằm tri ân những người đồng đội, đồng hương quê Thanh Hóa đã ngã xuống cho độc lập, hòa bình của dân tộc.

Nhân dịp kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh liệt sĩ (27-7-1947 – 27-7-2012), BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam bắt đầu tiến hành xác minh mộ liệt sĩ là con em quê hương Thanh Hóa tại Quảng Nam, để tạo thuận lợi cho gia đình, thân nhân liệt sĩ vào thăm viếng. Hồi đó, BLL chỉ có 12 thành viên, để đi đến tất cả các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, BLL đã phải nhờ đến sự hỗ trợ của tỉnh đội, biên phòng tỉnh và các thành viên BLL. Quá trình đi tìm mộ, BLL đã đến tìm hiểu từng nghĩa trang, vẽ sơ đồ, xác định hàng, lối, số thứ tự các khu mộ... khá chi tiết, tỉ mỉ. Đồng thời thống kê, đối chiếu thông tin hồ sơ quản lý, thông tin của các gia đình liệt sĩ để tổng hợp cung cấp cho cơ quan chức năng. Trong quá trình khảo sát, BLL đã phân loại theo từng địa bàn xã, huyện, tên tuổi liệt sĩ; đăng thông tin tìm mộ liệt sĩ trên các cơ quan báo đài để địa phương và thân nhân liệt sĩ biết. Việc làm này trước đây chưa có cơ quan chức năng nào làm được, bởi dựa vào sơ đồ là cơ sở giúp cho việc tra cứu phần mộ liệt sĩ được dễ dàng hơn.

Sau 8 năm nỗ lực tìm kiếm, cùng với sự quan tâm giúp đỡ của lãnh đạo và các cấp chính quyền địa phương hai tỉnh Thanh Hóa, Quảng Nam, BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam đã lập được danh sách liệt sĩ quê hương Thanh Hóa hy sinh tại Quảng Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, với tổng số 295 mộ. Trong đó có 18 huyện có danh sách mộ liệt sĩ gồm: Tĩnh Gia (10 mộ), Nông Cống (13 mộ), Quảng Xương (29 mộ), Hoằng Hóa (16 mộ), Thọ Xuân (22 mộ), Hậu Lộc (15 mộ), Nga Sơn (14 mộ)... Phần lớn, danh sách đều đã xác định được họ tên liệt sĩ, năm sinh, nguyên quán, chức vụ, đơn vị, năm hy sinh, nơi an táng; khu, lô, hàng, số mộ cụ thể. Trong đó hiện còn 99 mộ liệt sĩ xác định là người Thanh Hóa, nhưng chưa rõ quê quán ở huyện, xã nào.

Bác Nguyễn Như Chính, Trưởng BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam kể: Tháng 2-2018, được sự giúp đỡ của bác sĩ Trần Văn Phiến, quê huyện Quế Sơn, là cán bộ kháng chiến, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Y tế TP Tam Kỳ, BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam đã tìm thấy mộ của liệt sĩ Nguyễn Văn Tọa, quê Thanh Hóa nhưng không rõ quê quán thuộc huyện, xã nào. Được biết liệt sĩ Nguyễn Văn Tọa bị thương rất nặng và được nuôi giấu trong nhà dân, đã hy sinh trong Tết Mậu Thân năm 1968. Hiện nay phần mộ của liệt sĩ Tọa an nghỉ trong vườn nhà dân tại thôn 2, xã Hương An, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Người báo cho BLL đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam biết phần mộ này là ông Nguyễn Anh Tuấn, 61 tuổi, trú cùng thôn 2, là người đi theo bố và ông nội giúp chôn cất liệt sĩ Tọa. Đã hơn 50 năm trôi qua, phần mộ chỉ là nấm mồ cát trắng, không dựng bia, nằm quạnh hiu trong góc vườn hoang vắng, chỉ có người dân ở gần đến hương khói vì họ biết rõ đây là mộ liệt sĩ. Với tất cả tình cảm, lòng thành kính và sự tri ân, BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam đã đề nghị các cơ quan có thẩm quyền liên quan của hai tỉnh phối hợp sớm xác định thân nhân, quê quán, ADN để quy tập hài cốt liệt sĩ về nghĩa trang liệt sĩ tại quê nhà.

Một lần khác, vào năm 2018, nhờ thông tin của người dân trong vùng cho biết, BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam đã tìm được 2 phần mộ, một người ở huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam và một người ở Thanh Hóa. BLL đã gửi văn bản đề nghị tới các cơ quan chức năng của hai tỉnh tiến hành xác minh danh tính liệt sĩ, nhưng chưa thấy các ngành chức năng hồi âm. Người dân ở đây thì cương quyết không cho bốc mộ, họ nói rằng “đây là hai phần mộ mà cha, ông chúng tôi ngày xưa chôn cất và giao cho chúng tôi trông nom, chăm sóc. Chỉ khi nào các cơ quan chức năng của hai tỉnh vào cuộc, chúng tôi mới cho di dời”. Hiện nay, hai phần mộ này đang rơi vào tình trạng hoang phế, bởi không được chăm sóc thường xuyên. Tiếc thương đồng đội, các thành viên trong BLL chỉ còn cách thi thoảng lui tới thăm nom, hương khói cho các phần mộ mà không thể làm gì hơn.

Có thể nói, trở ngại lớn nhất trong hành trình tìm kiếm mộ liệt sĩ quê Thanh Hóa đó là còn rất nhiều mộ khuyết danh. Vì thế, tìm được chính xác phần mộ liệt sĩ là điều mà bác cũng như các thành viên trong BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam luôn đau đáu, trăn trở. Tới đây, công việc tìm mộ liệt sĩ sẽ còn khó khăn vô cùng, bởi những người cùng thời chiến đấu với những người hy sinh hầu như đã qua đời gần hết. Người còn sống cũng không còn được khỏe mạnh, minh mẫn. Mặc dù vậy, BLL vẫn luôn hy vọng và nỗ lực hết mình nắm bắt thông tin qua những nhân chứng và liên hệ với những người làm chính sách địa phương để có thể tiếp tục tìm kiếm thêm các phần mộ liệt sĩ.

Là người luôn nặng lòng với đồng đội, với công việc tìm kiếm mộ liệt sĩ thầm lặng mà ý nghĩa, cao cả, bác Nguyễn Như Chính, Trưởng BLL Hội đồng hương Thanh Hóa tại Quảng Nam chia sẻ: “Việc làm này tuy nhỏ nhưng vô cùng ý nghĩa, giúp các cơ quan chuyên môn thực hiện tốt hơn nữa việc quản lý hệ thống mộ liệt sĩ. Đồng thời đem lại niềm vui, niềm động viên lớn đối với gia đình, thân nhân liệt sĩ. Đây cũng là nén nhang thành kính dâng lên các chiến sĩ, những người con ưu tú của quê hương Thanh Hóa còn yên nghỉ trên mảnh đất Quảng Nam trung dũng, kiên cường”.

Ngọc Anh