Nỗi lo lũ ống, lũ quét, sạt lở đất

Trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, những năm gần đây, thời tiết tại tỉnh ta có những diễn biến bất thường, nhiều dạng thiên tai nguy hiểm tác động đến sản xuất và đời sống người dân.

Diễn tập đối phó mưa lũ và sơ tán dân phía hạ lưu hồ Cửa Đạt được tổ chức tại xã Xuân Dương (Thường Xuân). Ảnh: Gia Bảo

Nhằm giảm thiểu thiệt hại, trước và trong mùa mưa bão năm 2018, việc chủ động phòng chống, hạn chế thiệt hại cũng được 11 huyện miền núi trong tỉnh triển khai kịp thời, như: Tiến hành thi công nhiều công trình kè chống sạt lở, thực hiện các chương trình di dân, tái định cư và tăng cường sự chủ động trong triển khai các hoạt động phòng tránh tại các vùng có nguy cơ cao. Theo thống kê, hiện nay tỉnh ta có gần 1.000 hộ nằm trong vùng có nguy cơ cao về sạt lở, lũ ống, lũ quét, cần di chuyển khẩn cấp thuộc 11 huyện miền núi. Trong đó, có khoảng 250 hộ thuộc huyện Bá Thước, Quan Hóa, Thạch Thành, mùa mưa lũ năm 2017 đã bị sạt lở đang sống trong cảnh tạm bợ.

Tại huyện Mường Lát, qua rà soát có gần 100 gia đình nằm trong diện cần di dời nằm trong vùng có nguy cơ xảy ra sạt lở đất và lũ quyét cao, tập trung ở các xã như Mường Chanh, Mường Lý, Pù Nhi, Nhi Sơn, Quang Chiểu. Huyện đã chỉ đạo các lực lượng, các xã, thị trấn tuyên truyền, vận động, tạo mọi điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ các gia đình di chuyển đến nơi ở mới an toàn theo đúng kế hoạch. Đến nay, đã có 100% số hộ nằm trong vùng có nguy cơ cao về sạt lở đất, lũ quét đã tự nguyện di dời đến nơi ở mới. Bước vào mùa mưa bão năm 2018, huyện Mường Lát đã chủ động xây dựng các phương án, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người, tài sản của Nhà nước và nhân dân; tăng cường công tác dự báo, cảnh báo đối với các khu vực có nguy hiểm; đồng thời cung cấp cho các xã, thị trấn hàng ngàn chiếc phao bơi, áo phao, nhà bạt và hệ thống thuốc men, thiết bị y tế bảo đảm cho công tác ứng cứu khi có bão lũ xảy ra...

Huyện Quan Sơn vào mùa mưa bão hàng năm cũng luôn phải đối mặt với sạt lở đất, lũ ống, lũ quét, nhiều gia đình có nguy cơ mất trắng nhà cửa, tài sản, hoa màu, thậm chí đe dọa đến tính mạng... Trước thực trạng trên, việc di dân ra khỏi vùng nguy hiểm là giải pháp được huyện quan tâm hàng đầu, nhằm bảo đảm an toàn tài sản và tính mạng cho người dân. Đến nay, đã di dời hàng chục hộ dân của các xã Trung Tiến, Tam Thanh, Mường Mìn, Sơn Lư và thị trấn Quan Sơn nằm trong vùng xung yếu có nguy cơ sạt lở và lũ ống, lũ quét đến nơi ở mới an toàn. Theo kết quả rà soát, trên địa bàn huyện Quan Sơn có gần 400 hộ dân nằm trong khu vực có nguy cơ cao bị ảnh hưởng do lũ quét, bão mạnh, sạt lở đất. Ngay từ đầu mùa mưa bão 2018, huyện đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó phân công cán bộ về các điểm để có chỉ đạo, xử lý từng tình huống cụ thể. Những điểm có nguy cơ cao thì kiên quyết thực hiện các biện pháp sơ tán dân đến nơi an toàn...

Theo ghi nhận, đến thời điểm hiện tại, các huyện miền núi tỉnh ta đã cơ bản xây dựng kế hoạch và có phương án để di dân ra khỏi vùng có nguy cơ cao về thiên tai, cùng với đó là tăng cường công tác tuyên truyền, vận động để người dân hiểu và nắm bắt được những tác động, thiệt hại khi xảy ra mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất; kiểm tra, rà soát phương án, sẵn sàng sơ tán dân ở những vùng có nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, các lán trại công nhân ven sườn núi, vùng ven sông, suối. Bố trí lực lượng để cảnh báo và hướng dẫn giao thông qua các đoạn đường có nguy cơ ngập lụt, tràn ngầm qua suối; nâng cao hiệu quả công tác trực bão lũ từ các thôn, bản đến cấp xã, cấp huyện, thành lập các tổ ứng trực gồm các lực lượng thanh niên, dân quân tại cơ sở nhằm ứng cứu kịp thời khi cần thiết... Tuy nhiên, công tác di dân ở huyện miền núi tỉnh ta vẫn còn gặp không ít khó khăn do các hộ dân sống trong vùng lũ phần lớn là hộ nghèo, đời sống khó khăn, trong khi đó, kinh phí hỗ trợ của Nhà nước chỉ đáp ứng được từ 30-40% so với nhu cầu thực tế, thậm chí có những huyện đã bố trí cho nhân dân đến nơi ở mới từ năm 2014 nhưng đến nay vẫn chưa nhận được tiền hỗ trợ. Mặt khác, do tư tưởng chủ quan cũng như tâm lý không muốn rời xa mảnh đất đã từng gắn bó với mình, nên nhiều gia đình vẫn “bám trụ” đến cùng, mặc cho hiểm nguy rình rập...

Theo Quyết định số 1776/2012/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc “Phê duyệt chương trình bố trí dân cư các vùng thiên tai đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, di cư tự do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 2013-2015 và định hướng đến năm 2020”, tỉnh ta đã cơ bản hoàn thành việc rà soát, bố trí, sắp xếp dân cư. Tính đến năm 2015, UBND tỉnh đã phê duyệt 11 dự án bố trí, sắp xếp ổn định dân cư tại các vùng ảnh hưởng thiên tai ở các huyện: Mường Lát, Quan Hóa, Bá Thước, Cẩm Thủy, Quan Sơn, Lang Chánh, Thạch Thành, Như Xuân, Nông Cống, vùng ngập hồ Yên Mỹ (Tĩnh Gia), vùng ngập hồ sông Mực (Như Xuân). Theo đó, có 4.835 hộ dân cần được di dời, ổn định tại chỗ 1.548 hộ, xen ghép 2.742 hộ, tái định cư tập trung 545 hộ. Đến nay, đã bố trí, sắp xếp, ổn định được 2.084 hộ. Nhiều công trình được đầu tư đã hoàn thành, đưa vào sử dụng, góp phần ổn định cuộc sống cho hàng trăm hộ dân trong vùng ảnh hưởng, như: Công trình tái định cư cho 42 hộ dân ở bản Sim, xã Quang Chiểu (Mường Lát); công trình kè bờ sông Mã ở xã Hồi Xuân (Quan Hóa) đã ổn định tại chỗ cho 32 hộ dân; công trình kè bờ sông Mã tại xã Cẩm Lương (Cẩm Thủy), ổn định tại chỗ cho người dân ở hai thôn Kim Mẫm 1, Kim Mẫm 2...

Cùng với những chính sách hỗ trợ kịp thời của Đảng, Nhà nước, những phương án thiết thực để ứng phó với thiên tai khắc nghiệt, cấp ủy, chính quyền các cấp cần thường xuyên tuyên truyền nâng cao nhận thức, kinh nghiệm phòng, chống thiên tai cho người dân; làm tốt công tác bảo vệ và phát triển rừng nhằm chống xói lở, bảo đảm đời sống và sản xuất bền vững.