[E-Magazine] - Lúa gặt rồi, còn để lại rơm thơm…

Lỡ hẹn mãi, cuối cùng tôi cũng đủ quyết tâm gác lại chuyện cơm áo thường nhật để tự mình làm khách của cánh đồng đúng ngày gặt rộ. Giữa mênh mông đồng làng ngoại ô trong sắc vàng ruộm của lúa, tôi đã phần nào sống lại ký ức một thời như những ca từ rất hay mà nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo đã chắt nhặt: “Lúa gặt rồi còn để lại rơm thơm”… Đó là những sợi rơm gắn với nhà nông, với những mảnh hồn làng.

Hồi còn ở quê mùa gặt là mùa lũ trẻ chúng tôi thích nhất, dù nông thôn có rất nhiêu mùa thu hái. Từ đào khoai mùa lụt, bẻ ngô trên đồng bãi, thu hoạch lạc, đậu, vừng, kê… nhưng mùa gặt lúa vụ 5 vẫn là thích nhất, vì lúc ấy đúng dịp nghỉ hè.

Nếu như năm nào lúa chín sớm lũ trẻ chưa được nghỉ thì cũng chỉ phải đi học lấy lệ, thường buổi chiều đứa nào nhà không có trâu bò, thì tìm đủ cách để trốn nhà theo những đứa trẻ khác trong làng đi chăn trâu.

Mỗi lần như thế chúng tôi thường chuẩn bị dụng cụ để bắt lũ sẻ đồng. Những đứa trẻ lúi húi nấp sau những đụn rơm cao ngất trên những thửa ruộng vừa gặt xong để chờ đợi và lao đến khi có chú chim nào đó dính bẫy.

Chú chim sợ hãi kêu loạn xạ khi bị chuyền hết tay đứa này đến đứa kia, cuối cùng đứa tợn nhất trong nhóm dành được quyền đem chú sẻ đồng về nhà để nuôi.

Thế nhưng thằng Thắng - là đứa có quyền nuôi con sẻ đồng đầu tiên trong mùa gặt đã không giữ lời hứa, giết thịt con sẻ đồng trong sự xót xa của lũ trẻ trong làng.

Thương chim, nhiều đứa rơm rớm nước mắt, dần dần không bẫy chim nữa. Lũ sẻ đồng nhận thấy sự an toàn cho mình, nên thân thiện, hiền ngoan hơn. Chúng sà xuống những đụn rơm, đậu trên lưng trâu nhảy nhót. Một cảm giác yên bình trong thanh âm của gió, tiếng cỏ cây và màu nắng nhàn nhạt đuổi bóng về tây…

Người lớn trong làng bảo rằng mùa gặt lũ sẻ về không hẳn chỉ để ăn lúa, mà như một cái hẹn với cánh đồng, với những người nông dân thân thiện và chất phác.

Và sau mùa gặt, khi lúa về bồ nhà, thứ được chờ đợi nhất là bữa cơm mới.

Trong mâm cỗ cúng cơm mới thường có thực phẩm tươi, có thể là con gà tự nuôi, vài lạng thịt lợn người lớn dậy sớm lên chợ huyện mua về. Nhà không có điều kiện thì cúng đĩa cá rô đồng kho, bát canh cua nấu với rau me chua.

Những con rô đồng sau mùa gặt to, vàng ruộm. Chúng nhảy lên đớp những giẻ lúa sót trên thân rạ tạo ra tiếng động vui tai. Chúng tôi bắt lũ cá có thể bằng chiếc cần câu làm từ thân cây đay khô buộc dây dù và lưỡi câu tự uốn.

Hồi đó thực phẩm khan hiếm, thì cá rô đồng là những đồ ăn tự cung, tự cấp của dân làng, vụ nọ nối mùa kia nuôi chúng tôi lớn lên, đi xa…

Còn một thứ nữa được chờ đợi sau mùa gặt, đó là cốm.

Những hạt cốm không quá thơm, cũng không xanh như cốm hàng hóa bán trong siêu thị bây giờ. Mà là những hạt cốm hơi ngà ngà, mộc mạc, thấm đẫm mồ hôi người chăm cấy, mang theo sự chờ đợi của lũ trẻ trong làng. Người lớn giã cốm xong, sáng mai chúng tôi đem cốm đến lớp mời cả cô giáo cùng ăn, rất tình cảm.

Cốm từ gạo làng không gắn với thương hiệu nào cả, nhưng ăn rồi thì khó thể quên. Trong ký ức của mình, bên cạnh lũ sẻ đồng hiền ngoan, cá rô đồng béo bự trong mùa gặt, còn có một ngăn để chúng tôi dành cất hạt cốm. Những hạt gạo làng ta có đủ cả bão tháng bảy, mưa tháng ba, sự đợi chờ, khắc khoải, lo âu…

Đi học xa, rồi đi làm trên phố, nhưng ký ức tuổi thơ, những kỷ niệm với đồng làng vẫn không nguôi nhớ trong tôi. Nhớ cốm, thương quê, cách đây mới chỉ vài năm thôi, mỗi năm hai vụ gặt tôi vẫn thường tìm ra ngoại ô để được sống lại thời thơ trẻ ở làng. Tôi đặt lịch với một người quen ở ngoại thành để được làm nông dân vào mùa gặt, và thường dẫn lũ trẻ đi cùng.

Chúng háo hức, nhưng không chịu được sự mệt nhọc. Lũ trẻ đâu hiểu được sự vất vả, lo lắng của bố mẹ, ông bà chúng đã phải đi qua những mùa lúa như thế nào.

Những cảm xúc từ khi còn là hạt giống, đến lúc gieo mầm, đưa mạ ra ruộng, chờ đợi tới lúc cây lúa ngậm đồng, trổ bông, uốn câu, vàng hạt. Nếu không có bão lũ là thở phào, bằng không cả cánh đồng trắng băng trong nước.

Những năm bão lũ về sớm nước ngập ngang ngực, người lớn đẩy chiếc thuyền nan phết hắc ín, dùng hái vớt từng bông lúa ngâm trong nước đưa lên thuyền, mắt đượm buồn. Lũ trẻ chúng tôi cũng buồn. Đồng làng ngập nước cũng khó để gọi lũ sẻ đồng về…

Sẽ thật khó để những đứa trẻ sinh ra từ làng quên đi kỷ niệm ấy. Tuy vậy không phải điều kiện của ai cũng có thể cho họ được thỏa thích sống với đồng làng, nhất là vào mùa gặt.

Tôi vẫn giữ thói quen xếp lịch cho mình, nhưng rồi công việc ngày càng nhiều hơn nên thường thất hứa. Mỗi khi có việc đi qua cánh đồng làng trong mùa vàng thu hái, tôi chỉ kịp nhìn những người nông dân gặt lúa qua kính xe loang loáng.

Những nông dân hiện đại trong thời kỳ làng quê xây dựng nông thôn mới. Họ gặt lúa bằng máy, vận chuyển lúa bằng xe, thậm chí gặt đập liên hợp ngay trên cánh đồng, chuyển lúa về nhà khi hạt đã khô, rơm thơm cũng đốt ngay trên cánh đồng sau mùa gặt.

Bộ mặt làng quê hiện đại hơn, nhưng cũng nao lòng, khắc khoải, hồn làng ở nhiều nơi thưa vắng dần, nông dân trở thành thị dân, thêm phần bon chen để thích nghi với cuộc sống mới.

Mấy năm rồi mới lại có dịp ra ngoại ô vào đúng mùa gặt theo cái cách quần xắn, chân lội, được ngắm nhìn cánh đồng làng thỏa thuê…

Nhưng dù cho đã chuẩn bị tâm thế thật kỹ, thì cũng thật khó để tôi tìm lại được cái cảm giác của thời thơ bé một cách đúng nghĩa.

Cuộc sống chuyển động, đồng làng thay đổi cũng là lẽ thường, nhưng với biết bao ký ức của một người con từng sinh ra từ làng, gắn chặt tuổi thơ mình với cánh đồng làng, tôi tin rằng tôi và rất nhiều người nữa sẽ rất nhớ, rất tiếc cái cảnh mùa gặt thật sự đông vui trên cánh đồng.

Sau khi hạt lúa về nhà, rơm rạ được đốt, ủ thành phân để tiếp tục phôi thai kiếp khác, đem về những mùa vàng mới. Lúa gặt rồi vẫn còn để lại rơm thơm là ý như thế, có phần cách điệu, khiến chúng ta không thể nào quên.

Nội dung: Lam Vũ

Ảnh: Hoàng Đông

Thiết Kế: Minh Quân

Xuất bản: 2:26:05:2020:10:15