Từ lũy tre làng đến thị trường thế giới

Hoàng Đông • 09:58 23/12/2025

Khởi nghiệp từ tre luồng, nứa tép bản địa ở quê nhà xứ Thanh, Trịnh Đình Toàn, sinh năm 1990 ở xã Thăng Bình (Thanh Hóa) từng bước tham gia chuỗi cung ứng xuất khẩu. Hiện mỗi tháng, hàng trăm nghìn ống hút tre được xuất sang thị trường Úc và Canada, mang lại doanh thu ổn định và tạo việc làm cho lao động nông thôn.

Sau nhiều năm sống và làm việc ở TP.,HCM, Trịnh Đình Toàn quyết định trở về quê với một mong muốn giản dị: tìm một con đường để vực lại kinh tế gia đình. Không vốn lớn, không kinh nghiệm kinh doanh bài bản, những ngày đầu về quê, Toàn chỉ lặng lẽ theo chân bà con vào rừng.

Chính những buổi đi rừng ấy khiến anh thực sự trăn trở. Tre luồng, nứa tép mọc khắp nơi, xanh tốt, bền bỉ theo năm tháng nhưng mới chỉ khai thác để bán thô. Toàn tự hỏi: tại sao không thử nâng giá trị của những cây nứa ấy bằng các sản phẩm thủ công thân thiện với môi trường?

Năm 2021, Toàn bắt đầu hành trình khởi nghiệp ngay trên mảnh đất quê hương Thọ Đông, xã Thăng Bình. Thời điểm đó, máy móc phục vụ sản xuất các sản phẩm từ tre, nứa như ống hút, cốc hay đồ lưu niệm vẫn còn rất hiếm.

Vận dụng kiến thức học được từ ngành Cơ khí chế tạo máy tại Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM, Trịnh Đình Toàn tự mày mò chế tạo những chiếc máy thủ công, cải tiến từ máy ngành mộc. Làm chậm, làm khó, nhưng bù lại tiết kiệm chi phí và phù hợp với quy mô sản xuất nhỏ lẻ ở nông thôn.

Sản phẩm đầu tiên được lựa chọn là ống hút nứa tép. Một phần vì đã có sẵn đơn hàng từ những mối quen thời còn làm việc trong Nam, phần khác vì đây là sản phẩm dễ tiếp cận thị trường, phù hợp xu hướng tiêu dùng xanh.

Nhưng khi bắt tay vào làm, Toàn mới thấm thía rằng sản xuất tre nứa ở miền Bắc không hề đơn giản. Không phải cây nứa nào cũng dùng được. Nứa phải trên hai năm tuổi, dóng dài, thẳng, đường kính từ 5 - 15mm mới đảm bảo sản xuất ông hút. Thời tiết miền Bắc nồm ẩm nhiều khiến sản phẩm rất dễ mốc.

Quy trình sản xuất ống hút thân thiện với mối trường phải qua nhiều công đoạn. Nứa tép sau khi thu mua phải phơi hoàn toàn ngoài tự nhiên từ 3 - 4 tuần để khử diệp lục, lên màu tự nhiên và chống mốc. Nếu hấp sấy nứa khi còn tươi, ống hút sẽ chuyển màu xanh, không đạt yêu cầu của khách hàng xuất khẩu.

Khi nứa phơi đạt chuẩn, thợ có kinh nghiệm sẽ cắt hoàn toàn thủ công: lựa từng dóng, xoay đầu, vệ sinh lòng ống, chà nhám rồi hấp để khử lượng đường chống mọt. Sau đó, ống hút lại tiếp tục được phơi nắng thêm 2 - 3 ngày để lên màu trắng ngà tự nhiên.

Công đoạn phơi nắng phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. Có những ngày nồm ẩm, cả xưởng gần như “án binh bất động”. Hay mưa bất chợt, mọi người lại hối hả thu gom, che bạt, chấp nhận có mẻ nứa phải làm lại từ đầu.

Đến nay, sản phẩm ống hút tre của HTX tre Thăng Thọ đã đạt OCOP 3 sao, không chỉ khẳng định giá trị tre nứa bản địa mà còn tạo nền tảng để mở rộng thị trường xuất khẩu ra thế giới.

Hiện mỗi tháng, HTX tre Thăng Thọ có đơn hàng cố định khoảng 500.000 ống hút xuất sang Úc và Canada, chiếm gần 40% tổng doanh thu. Giá mỗi ống hút chỉ dao động 500 - 700 đồng. Chi phí nguyên liệu và nhân công chiếm phần lớn vì hầu hết các công đoạn đều làm thủ công.

Lợi nhuận không cao, nhưng đây là sản phẩm chủ lực giúp duy trì việc làm thường xuyên cho nhiều lao động địa phương. Hiện nay, xưởng tre tạo việc làm ổn định cho 20 lao động, chủ yếu là người trên 50 tuổi, với mức lương trên 6 triệu đồng/người/tháng.

Bà Ngọ Thị Vở (62 tuổi), cùng thôn Thọ Đông cho biết: “Làm ở đây gần nhà, trưa còn về ăn cơm, nghỉ ngơi. Tuổi cao rồi, đi xa không chịu được nữa”. Ngoài giờ làm, bà vẫn tranh thủ cấy 10 sào lúa, nuôi thêm gà, vịt để cải thiện thu nhập. Ngày mùa, bà xin nghỉ ít hôm rồi lại quay trở lại xưởng.

Bà Lê Thị Yên (54 tuổi) đã gắn bó với HTX tre Thăng Thọ suốt 3 năm. Công việc cắt ống hút với bà không quá nặng nhọc, chỉ cần quen tay, biết lựa cây đạt chất lượng và cắt đúng kích thước.

Để đáp ứng thị hiếu thị trường, Trịnh Đình Toàn tiếp tục nghiên cứu mở rộng các sản phẩm từ tre, nứa như cốc, hộp bút, hộp chè, gương, móc khóa… Trung bình mỗi tháng, HTX xuất bán khoảng 500.000 ống hút và gần 10.000 sản phẩm thủ công, doanh thu đạt từ 400 - 600 triệu đồng.

Theo Trịnh Đình Toàn, tre, luồng, nứa không chỉ là nguyên liệu sản xuất. Đó là lợi thế bản địa, là lời giải cho bài toán môi trường và sinh kế nông thôn. Khi người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng những sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, con đường khởi nghiệp bắt đầu từ rừng quê này vẫn còn nhiều dư địa để đi xa.