Sau 3 năm triển khai Luật Bảo vệ môi trường 2020: Rác thải vẫn ngổn ngang

Quy định phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn chính thức áp dụng từ ngày 1/1/2025 nhưng nhiều người dân vẫn chưa hiểu cách thực hiện và nhiều địa phương vẫn chưa thực sự sẵn sàng.

Tình trạng đổ rác bừa bãi, rác chưa phân loại vẫn còn phổ biến. (Ảnh: HV/Vietnam+)

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020, chậm nhất từ ngày 31/12/2024, các hộ gia đình, cá nhân bắt buộc phải phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn. Trường hợp không phân loại rác sẽ bị từ chối thu gom; không để rác đúng nơi quy định sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đến 1 triệu đồng.

Tuy vậy, sau 3 năm phổ biến, chuẩn bị cho “cuộc cách mạng” về phân loại, xử lý rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn, đến nay, tình trạng vứt bỏ rác thải tràn lan vẫn diễn ra phổ biến; nhiều địa phương cũng chưa thực sự sẵn sàng trong việc triển khai phân loại rác để biến rác thải thành tài nguyên.

Phân loại, xử lý rác chưa đồng bộ

Đề cập đến vấn đề trên, đại diện Vụ Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết để đảm bảo việc phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn được triển khai hiệu quả, trong 3 năm qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức tuyên truyền, tập huấn, phổ biến các quy định, chính sách mới của Luật Bảo vệ môi trường 2020 đến đầy đủ các đối tượng cơ quan, tổ chức, cá nhân (phát hành tài liệu tuyên truyền, tổ chức nhiều hội thảo phổ biến).

Bộ cũng thường xuyên trả lời, giải đáp cụ thể các ý kiến, kiến nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình triển khai thi hành luật và các văn bản quy định chi tiết hướng dẫn, thi hành; chủ động đôn đốc các bộ, ngành có liên quan trong việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn, quy định thuộc trách nhiệm đã được Thủ tướng Chính phủ phân công...

Nhờ đó, công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân đã được các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo và tổ chức thực hiện.

Một số địa phương đã bắt đầu áp dụng công nghệ mới, tiên tiến như đốt có thu hồi năng lượng, chế biến phân compost để xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại; một số địa phương đã thực hiện thí điểm việc thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại như tại Hội An.

Tuy vậy, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, tình trạng vi phạm quy định về bảo vệ môi trường vẫn diễn ra phổ biến với tính chất, mức độ phức tạp.

Thực tế ghi nhận của phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus cũng cho thấy mặc dù từ ngày 1/1/2025, hộ gia đình, cá nhân sẽ bắt buộc phải triển khai phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn, song hiện nay tình trạng rác chưa được phân loại vẫn phổ biến ở nhiều địa phương trên cả nước. Thậm chí, tình trạng vứt rác bừa bãi, đổ trộm rác thải vẫn còn tiếp diễn.

Đơn cử như tại khu vực Kim Văn-Kim Lũ (quận Hoàng Mai, Hà Nội), tình trạng đổ trộm rác thải chưa qua phân loại vẫn xuất hiện ở nhiều điểm; thậm chí rác thải bủa vây, đè bẹp rất nhiều cây xanh được trồng ở ven đường.

Tại tỉnh Hà Nam, theo báo cáo của sở tài nguyên và môi trường tỉnh này, trong thời gian qua, công tác thực hiện phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn đã được địa phương quan tâm thực hiện, tuy nhiên rác được phân loại chủ yếu là rác thải có khả năng tái chế như giấy, kim loại, nhựa.

Cũng theo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nam, mặc dù hoạt động thu gom vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt ở tỉnh cơ bản ổn định, song có thời điểm, tại một số điểm tập kết rác tại một số xã vẫn còn tình trạng ùn ứ, gây mất mỹ quan do chậm triển khai gói thầu thu gom bốc xúc; chưa ban hành định mức đơn giá mới, giá cũ thấp, doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn để thực hiện.

Thông tin từ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thừa Thiên-Huế cũng cho biết mặc dù công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt đã có nhiều nỗ lực, tuy nhiên thực tế vẫn còn một số tồn tại hạn chế nhất định như: Công tác phân loại rác thải rắn tại nguồn chưa được triển khai đồng bộ; một số địa bàn, dân cư thưa thớt, nhất là ở khu vực miền núi vẫn chưa tiếp cận được dịch vụ thu gom, vận chuyển xử lý chất thải rắn.

Các địa phương cần tăng cường triển khai các giải pháp cụ thể, đầu tư hạ tầng về thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Tại trung tâm phát triển kinh tế lớn nhất cả nước, thông tin từ Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cũng thẳn thắn thừa nhận mặc dù 100% chất thải rắn được thu gom, xử lý đúng quy định, song vẫn còn tình trạng thải bỏ rác bừa bãi tại một số tuyến đường, khu vực công cộng; các dự án thu gom, xử lý nước thải, chất thải rắn chậm triển khai do các khó khăn về nguồn vốn, pháp lý...

Năm 2025 sẽ giám sát các nguồn thải

Trước thực trạng trên, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thừa Thiên-Huế cho biết trong năm 2025, địa phương sẽ tiếp tục đôn đốc các địa phương tổ chức việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn đảm bảo theo đúng quy định; tăng cường công tác quản lý về bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn; triển khai xây dựng kế hoạch giám sát, kiểm tra, kiểm soát đối với các nguồn thải quy mô lớn, các nguồn thải có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

Về phía tỉnh Hà Nam, giữa tháng 12/2024, sở tài nguyên và môi trường tỉnh này cũng đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm ban hành Thông tư hướng dẫn về quy trình, định mức kinh tế kỹ thuật về phân loại, thu gom, vận chuyển xử lý; hướng dẫn về phương pháp định giá dịch vụ xử lý chất thải sinh hoạt để địa phương có căn cứ triển khai thực hiện.

Để công tác phân loại, xử lý rác thải hiệu quả, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết trong năm 2025, sẽ tập trung triển khai xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia về môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; tổ chức xây dựng, hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ Đề án tăng cường năng lực quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam; tổ chức thực hiện hiệu quả các quy định về thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng sẽ tiếp tục theo dõi, hướng dẫn các địa phương thực hiện việc phân loại chất thải rắn tại nguồn phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội trên địa bàn quản lý; đôn đốc các địa phương triển khai các giải pháp cụ thể, đầu tư hạ tầng về thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt nhằm thực hiện quy định chi tiết về quản lý chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn toàn quốc theo quy định.

Cùng với đó, các địa phương cần có kế hoạch chuyển đổi công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt, ưu tiên áp dụng các công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường nhằm phấn đấu đạt được mục tiêu về tỷ lệ chôn lấp trực tiếp dưới 30% vào năm 2025; triển khai các giải pháp cụ thể, bảo đảm tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom và xử lý tại khu vực đô thị đạt 95%; 40% rác thải sinh hoạt được xử lý theo mô hình đốt rác, thu hồi năng lượng, tái chế thay thế cho hình thức chôn lấp trực tiếp.

Đặc biệt, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị các địa phương ngăn chặn hiệu quả tình trạng đổ chất thải nguy hại trái phép; từng bước thực hiện phân loại, thu gom và xử lý chất thải nguy hại trong chất thải rắn sinh hoạt; chú trọng quản lý chất thải điện tử; tổ chức thực hiện hiệu lực, hiệu quả các quy định về trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu trong thu hồi, tái chế sản phẩm, bao bì thải bỏ (EPR)./.

Theo Vietnam+