Tạo dựng môi trường văn hóa tiên tiến và đậm đà bản sắc

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là quá trình làm chuyển biến cả về “lượng” và “chất” diện mạo nông thôn. Trong đó, xây dựng môi trường văn hóa mới lành mạnh, an toàn, bền vững - vừa tiên tiến vừa đậm đà bản sắc - là một trong những trụ cột quan trọng...

Chùa Hàn Sơn (xã Nga Điền, huyện Nga Sơn).

Với huyện Nga Sơn, xây dựng NTM nói chung, trong đó có thực hiện các tiêu chí văn hóa (số 6 và số 16), được xác định vừa là giải pháp vừa là mục tiêu, nhằm tạo dựng môi trường văn hóa mới, vừa tiên tiến vừa đậm đà bản sắc. Từ cơ sở thành quả của các phong trào “xây dựng làng văn hóa”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”, công tác xây dựng xã đạt chuẩn văn hóa NTM đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Theo đó, toàn huyện có 26/26 xã được công nhận xã đạt chuẩn văn hóa NTM; 150/163 thôn đạt chuẩn văn hóa theo quy định. Để thực hiện tiêu chí số 6 về thiết chế văn hóa - thể thao, huyện Nga Sơn đã đẩy mạnh công tác xã hội hóa, nhằm thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư hoàn thiện hệ thống thiết chế này. Sau khi sáp nhập, có 168/168 nhà văn hóa thôn (dư 56 nhà văn hóa) và 26/26 xã, thị trấn có trung tâm văn hóa - thể thao bảo đảm các tiêu chuẩn quy định trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM. Đồng thời, các thiết chế văn hóa, thể thao được quản lý, khai thác tương đối hiệu quả, với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao được tổ chức thường xuyên.

Cùng với Nga Sơn, hiện nhiều địa phương trong tỉnh đã tiến được một bước dài, trên hành trình tạo dựng diện mạo NTM cả về lượng và chất. Trong đó, việc thực hiện các tiêu chí văn hóa đã xuất hiện nhiều điểm sáng như Hoằng Hóa, Yên Định, Đông Sơn, Tĩnh Gia, Quảng Xương, Cẩm Thủy, TP Thanh Hóa, thị xã Bỉm Sơn, Hà Trung... Cụ thể, các địa phương này đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ xây dựng và nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa thể thao cơ sở. Đồng thời, thông qua hình thức xã hội hóa, các địa phương trên đã đầu tư xây dựng được nhiều thiết chế văn hóa - thể thao tương đối đồng bộ và hiện đại, như sân bóng đá mini, bể bơi, sân bóng chuyền, cầu lông, sân chơi thiếu nhi, câu lạc bộ thể hình... Đặc biệt, kinh tế phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao, đã tạo cơ sở để các địa phương từng bước tạo dựng môi trường - không gian văn hóa mới an toàn, lành mạnh cho phát triển bền vững.

Theo số liệu thống kê của ngành văn hóa, thể thao và du lịch, tính đến năm 2019, toàn tỉnh có 371/573 xã phát động xây dựng xã đạt chuẩn văn hóa NTM, đạt tỷ lệ 64,3%. Trong đó có 296/573 xã được công nhận xã đạt chuẩn văn hóa NTM (đạt tỷ lệ 51,6%) và có 366/573 xã đạt tiêu chí số 16 về văn hóa trong tiêu chí xây dựng NTM, đạt tỷ lệ 63,8%. Toàn tỉnh có 5.259/6.031 nhà văn hóa - khu thể thao thôn (đạt tỷ lệ 87,2%), với 3.154/6.031 nhà đạt chuẩn (đạt tỷ lệ 52,3%); có 70 nhà tập luyện, 480 sân bóng đá (60m x 90m), 4.035 sân bóng chuyền, 4.334 sân cầu lông, 2.360 bàn bóng bàn, 130 sân quần vợt, 119 sân bóng rổ, 190 bể bơi và 3.972 sân chơi, bãi tập. Việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa – thể thao được các địa phương thực hiện bằng nhiều cách làm sáng tạo và lấy vận động xã hội hóa làm giải pháp chính. Hoạt động của các thiết chế văn hóa - thể thao cũng tương đối đa dạng và đang trở thành điểm sinh hoạt văn hóa cộng đồng hiệu quả, lành mạnh, bổ ích của đông đảo nhân dân.

Cùng với đó, toàn tỉnh hiện có trên 70% làng, bản, tổ dân phố văn hóa có đội văn nghệ; 254 thư viện cấp xã và 4.002 phòng đọc sách báo cơ sở; tỷ lệ người dân thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao đạt 40% và tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ quần chúng đạt trên 30%... Qua đó, nhiều làng, bản, tổ dân phố đã trở thành những điển hình về bảo tồn văn hóa dân tộc. Trong đó, nhiều hình thức sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, trò chơi trò diễn, thể dục, thể thao dân gian, truyền thống được phát huy; các sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng tâm linh, lễ hội đậm sắc thái văn hóa vùng miền, được gìn giữ đã làm phong phú đời sống tinh thần nhân dân... Đặc biệt, trong công cuộc xây dựng NTM nói chung, thực hiện các tiêu chí văn hóa nói riêng, vai trò chủ thể sáng tạo và đối tượng hưởng thụ của người dân cũng được chú trọng. Đó là xây dựng đời sống văn hóa góp phần nâng cao tinh thần làm chủ, tính tự giác và ý thức trách nhiệm của mỗi người dân đối với sự phát triển của cộng đồng. Đồng thời, nhận thức của toàn xã hội về vai trò của văn hóa đối với sự phát triển bền vững cũng được nâng lên một bước...

Đã có nhiều ý kiến khẳng định, văn hóa nông thôn chính là nền tảng của văn hóa dân tộc. Chính vì lẽ đó, quá trình xây dựng NTM cần đặt văn hóa vào đúng vị thế của nó. Đồng thời, tạo dựng được môi trường văn hóa NTM an toàn, lành mạnh và văn minh, cũng chính là tạo dựng nên “những miền quê đáng sống”. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện không phải lúc nào cũng thuận lợi. Bởi, tiêu chí số 6 là một trong những tiêu chí “nặng”, do cần nguồn vốn lớn và quỹ đất rộng để triển khai. Trong khi, với nhiều địa phương, việc huy động nguồn lực và dành quỹ đất để xây dựng các công trình văn hóa, thể thao đạt chuẩn, hiện rất khó khăn. Đồng thời, quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về cơ sở vật chất văn hóa đạt chuẩn là quá cao so với điều kiện thực tế nhiều địa phương. Chưa kể, xây xong nhưng việc quản lý, vận hành, khai thác sao cho hiệu quả cũng đang là câu hỏi đặt ra. Bởi một số địa phương vẫn chưa bố trí được cán bộ quản lý và cán bộ nghiệp vụ chuyên trách. Ngoài ra, chất lượng các làng, thôn, bản, gia đình văn hóa hiện nay còn đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm. Bởi, sau cánh cổng làng hiện vẫn tiềm ẩn nhiều mặt trái, như tệ nạn xã hội, tình hình tội phạm, ô nhiễm môi trường và âm ỉ sự suy thoái về đạo đức, lối sống, thuần phong mỹ tục... Thực trạng này đang khiến cho việc gìn giữ truyền thống văn hóa, thuần phong mỹ tục và tiếp thu các giá trị văn hóa mới, nhằm tạo dựng môi trường văn hóa nông thôn vừa tiên tiến, vừa đậm đà bản sắc, vẫn đang là câu hỏi khó.

Bài và ảnh: Hoàng Xuân