Nỗ lực ngăn nạn tảo hôn

Tảo hôn vẫn còn tồn tại, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Đây là vấn đề không mới, song chưa bao giờ hết “nóng”, gây ra nhiều hệ lụy đối với sức khỏe bà mẹ, trẻ em, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng dân số.

Hội thi tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Như Xuân.

H.T.L. và Th.V.V., cùng ở bản người Mông, xã Pù Nhi (Mường Lát) lấy nhau khi mới 15 - 16 tuổi. Cuộc sống nơi non cao của đồng bào Mông nơi đây vốn đã khó khăn, H.T.L. và Th.V.V. còn chưa học hết cấp 3, chưa tự lo được cho cuộc sống của mình nay lại có thêm con nhỏ nên cuộc sống càng thêm nghèo khó. Khi được hỏi sao đang tuổi ăn, tuổi học mà đã kết hôn, Th.V.V., nói: Hồi trước có cán bộ đến tuyên truyền không kết hôn sớm, nhưng bố mẹ bảo lấy thì lấy thôi.

Nguyên nhân của tình trạng tảo hôn xuất phát từ khá nhiều lý do khác nhau. Trước hết là do điều kiện cư trú, kinh tế, tập tục lạc hậu. Cách suy nghĩ, thói quen của đồng bào dân tộc thiểu số, cưới vợ cho con cái cũng đồng nghĩa với việc trong nhà sẽ có thêm người làm lụng. Cùng với đó là trình độ dân trí của người dân còn thấp, ít có điều kiện tiếp cận thông tin, nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật còn hạn chế, chưa hiểu hết những hệ lụy từ tảo hôn; một số nơi chính quyền cơ sở chưa thật sự quan tâm hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt là Luật Hôn nhân và Gia đình; việc xử phạt các trường hợp tảo hôn chưa đủ sức răn đe...

Dược sĩ CKII Bùi Hồng Thủy, Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Việc kết hôn sớm, mang thai và sinh đẻ trong lứa tuổi vị thành niên khi cơ thể người mẹ chưa phát triển hoàn thiện, thiếu hiểu biết và chưa sẵn sàng về mặt tâm lý để mang thai và sinh con gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe bà mẹ, sự phát triển bình thường của thai nhi và trẻ sơ sinh”.

Trước hệ lụy của nạn tảo hôn, cấp ủy, chính quyền các cấp trong tỉnh, ngành dân số đã và đang tích cực chỉ đạo các đơn vị liên quan vào cuộc và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tư vấn trong Nhân dân, nhất là vùng đồng bào DTTS về sức khỏe tiền hôn nhân, tác hại của tảo hôn. Đồng thời, tích cực bám địa bàn, nắm tình hình, đến từng hộ gia đình tuyên truyền, vận động đăng ký cam kết không để xảy ra tình trạng tảo hôn. Đội ngũ cán bộ làm công tác dân số tại các xã, thôn bản kịp thời phát hiện những trường hợp có nguy cơ tảo hôn để tiếp cận, tìm hiểu hoàn cảnh cụ thể của từng gia đình, từng người và phối hợp với trưởng bản tuyên truyền, giáo dục, vận động. Cùng với đó, thực hiện giai đoạn II của Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS giai đoạn 2015-2025”, đặc biệt là khi triển khai thực hiện Tiểu dự án 9.2 Chương trình 1719, các cấp, ngành, địa phương đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai kịp thời, hiệu quả, mang lại những chuyển biến tích cực. Cụ thể, đã tổ chức 258 hội nghị tuyên truyền/hơn 29.000 đại biểu; 26 hội nghị tập huấn/hơn 2.500 đại biểu; 20 hội thi sân khấu hóa cấp huyện; 50 hội thi sân khấu hóa, rung chuông vàng, ngoại khóa tại các trường học; in ấn phát hành 62 pa nô, 105 băng rôn và hơn 29.000 tờ rơi tuyên truyền; xây dựng 27 mô hình điểm (3 mô hình thôn, 15 mô hình xã, 9 mô hình trường học)...

Thực hiện Đề án nâng cao chất lượng dân số các dân tộc ít người tại cộng đồng, Chi cục Dân số đã tuyên truyền trên phương tiện thông tin đại chúng về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình phù hợp với tập quán của đồng bào DTTS và miền núi Thanh Hóa. Tại 174 xã thực hiện đề án thành lập câu lạc bộ sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên với nội dung sinh hoạt cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản trước hôn nhân, tảo hôn và hôn nhân cận huyết, với 348 lần sinh hoạt và hơn 17.400 lượt người tham gia.

Thực hiện Dự án 7 - Chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng tầm vóc người DTTS; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em, đã phổ cập dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân; tầm soát chẩn đoán, điều trị một số bệnh tật trước sinh và sơ sinh với sự tham gia của toàn xã hội tại vùng đồng bào DTTS và miền núi (21 xã khu vực III). Tổ chức 84 cuộc nói chuyện chuyên đề về dân số, hôn nhân và gia đình, tư vấn khám sức khỏe trước hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh trong cộng đồng thuộc 21 xã khu vực III của 8 huyện: Mường Lát, Quan Sơn, Bá Thước, Lang Chánh, Thường Xuân, Như Xuân, Như Thanh, Triệu Sơn, với 5.040 lượt người tham dự. Tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn tại xã khu vực III; hỗ trợ xét nghiệm máu (tổng phân tích tế bào máu ngoại vi bằng máy đếm tự động) 1.596 ca; hỗ trợ xét nghiệm nước tiểu (tổng phân tích nước tiểu) 1.596 ca; hỗ trợ xét nghiệm viêm gan B 732 ca...

Thông qua các hoạt động của đề án, đồng bào DTTS đã được tuyên truyền sâu rộng hơn các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, về Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình... Từ đó, góp phần nâng cao nhận thức của đồng bào DTTS về tảo hôn, tỷ lệ tảo hôn trên địa bàn các huyện vùng DTTS và miền núi của tỉnh đang có xu hướng giảm (từ 2,38 năm 2021 xuống còn 1,61% năm 2024). Nhiều huyện không còn tỷ lệ tảo hôn như Thạch Thành, Cẩm Thủy, Như Thanh.

Tảo hôn là nguyên nhân dẫn đến đói nghèo, nhưng trên hết về lâu dài sẽ làm suy thoái giống nòi, kéo lùi sự phát triển của xã hội. Để giảm thiểu tình trạng tảo hôn, giải pháp tối ưu vẫn là truyền thông. Việc truyền thông cần xác định rõ hình thức, nội dung, đối tượng truyền thông, cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của tất cả các cấp chính quyền, đoàn thể; nội dung cần phong phú, trực quan hơn. Bên cạnh đó, công tác quản lý, phát hiện, ngăn chặn các trường hợp kết hôn trước tuổi cần phải được các địa phương kiên quyết thực thi nghiêm minh theo pháp luật trong công tác phòng, chống nạn tảo hôn.

Bài và ảnh: Tô Hà