[E-Magazine] - Trà sen

Đã có thời khi chọn quốc hoa nước Việt Nam nhiều người đã nghĩ đến và đề nghị chọn hoa sen, bởi vẻ đẹp, sự thanh cao và sức sống mãnh liệt trường tồn cùng dân tộc. Câu chuyện chưa có hồi kết và còn kéo dài theo tháng năm. Chỉ riêng trà sen đã trở thành ẩm thực Việt cao quí chẳng cần phải luận bàn, chẳng cần giấy thông hành, chẳng vị quen thân cứ đem hương thơm, vị quyến rũ đi thẳng vào văn hóa ẩm thực, vào từng nhà vào bàn trà vào những cuộc vui tao ngộ dậy lên hương vị thơm thảo đắm say.

Trà sen là phép cộng, thực ra cao hơn phép cộng là sự hòa phối kiểu “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” giữa trà và sen.

Thời phong kiến trà sen chỉ dành riêng cho tầng lớp quí tộc giàu có, những kẻ sành chơi, khách phong lưu dư dả tiền bạc và nhiều thời gian nhàn đàm chuyện thế sự. Trà sen được xem là thức uống của nhà giàu, thức uống trưởng giả cao sang.

Trà sen kén người uống, kén cả thời gian, không gian uống bởi sự cầu kỳ kỹ lưỡng công phu từ cách chọn trà, cách ướp sen, cách pha trà đến phong cách thưởng trà của tao nhân mặc khách. Trà sen chuộng người phong lưu lịch lãm, thanh nhàn, trọng bậc tri âm, quí người tri kỷ học rộng hiểu sâu vui thú văn chương thế sự.

Nhà văn Nguyễn Tuân đã thật tài hoa sâu sắc viết về chuyện uống trà cầu kỳ, khuôn thức. Phải uống trà sen ướp trọn đêm trong bông sen đang độ hàm tiếu, bông bum búp như hai bàn tay Phật, lấy vào buổi ban mai trong trẻo thanh tịnh. Nước pha trà phải là nước sương mai đọng lại trên lá sen thì trà mới ngon mới thanh khiết, nước phải đun trong ấm đồng đỏ bằng than hoa vừa độ, trà pha phải đủ bước nhuần nhị, kỹ thuật, chăm chút, ấm phải là ấm Thái Đức:

Thứ nhất Thái Đức gan gà

Thứ nhì Lưu Bội thứ ba Mạnh Thần

( Nguyễn Tuân)

Ấm Thái Đức có màu men như gan gà làm từ chất đất Tử Sa bên Tàu lòng ấm mịn và mát, nắp ấm khít giữ nhiệt tốt và được chế tạo thủ công bởi các nghệ nhân cao cách. Hèn chi các cụ xưa tổng kết tiêu chuẩn cho thú vui này là: “ Nhất nước, nhì trà, tam pha, tứ ấm”.

Trà ướp hương sen thường chọn trà loại trà đặc biệt San Tuyết Tà Xùa hoặc trà Thái Nguyên. Chọn trà khi sao búp phải còn nguyên không bị vỡ vụn.

Có hai cách ướp trà: Ướp trà sen tươi (sen bông, sen xổi) và ướp trà khô truyền thống.

Muốn có ấm trà sen ngon phải chọn được đúng sen. Sen để ướp trà ngon nổi tiếng phải là sen bách diệp Hồ Tây. Nói sen bách diệp là muốn phân biệt với loài sen quỳ. Sen bách diệp có tới hàng trăm cánh sen nhỏ ở bên trong bông to và có màu phớt hồng, sen quỳ thường bông nhỏ ít cánh và thiên về màu đỏ tím. Sen bách diệp Hồ Tây theo tương truyền hấp thụ được sự tinh túy của trời đất vùng linh địa nên lượng gạo sen nhiều có vị thơm giàu có bền lâu và thanh khiết cao sang. Có lẽ cùng với sâm cầm, sen bách diệp đã làm nên thương hiệu cho Hồ Tây ở đất thủ đô văn vật. Dù là ướp tươi hay ướp khô cũng phải hái sen ở thời điểm từ 5 giờ đến 7 giờ trong ngày và gắng giữ sao cho bông sen không bị bầm dập. Đây là thời điểm sen tích hương nhiều nhất, đạt được trữ lượng cao nhất.

Ướp sen tươi thì người ướp nhẹ nhàng dùng ngón tay phải tách từng lớp cánh sen bên ngoài, khi chạm đến lớp cánh nhỏ bên trong thì dừng lại cho một lượng trà vừa đủ cho một ấm vào phần khoang rỗng của búp sen và lại khẽ khàng vút cánh sen ấp iu lại như ban đầu và dùng chính lá sen gói lại ủ trong 24 giờ là có được trà sen như ý. Nếu muốn để lâu hàng tháng phải để trong túi chân không và để vào tủ bảo ôn, hoặc tủ đá.

Người làm nghề trà sen gia truyền thường ướp trà sen khô và mỗi nhà có bí truyền riêng. Theo nghệ nhân Hoàng Anh Sướng chủ Hiên trà Trường Xuân ở số hà 13 Ngô Tất Tố Hà Nội, nổi tiếng đã 5 đời làm nghề ướp trà sen thì muốn ướp được 1kg trà sen phải dùng tới 2000 bông sen. Phần tinh túy nhất của sen là gạo sen được lấy ra từ bông sen một cách kỹ thuật, chăm chút cẩn trọng. Cứ một lớp trà trong khay gỗ người ta lại rắc một lới gạo sen cho thật đều. Khâu ủ trà, sấy trà là cả một nghệ thuật đòi hỏi một sự tinh thông nghề nghiệp. Người sành nghề biết điều chỉnh nhiệt độ thời gian để trà đủ hương mà kết thúc. Người ướp trà sen phải hội đủ sự nhẫn nại, tinh tế, diệu nghệ mới nên.

Trong thú uống trà có câu; “ thiền trà nhất vị”, nghĩa là chỉ có vị duy nhất không được lẫn, nên người xưa dùng nhiều ấm, mỗi ấm chỉ uống một loại trà là vì thế.

Thưởng trà thì rất đa phong cách, có độc ẩm, đối ẩm và quần ẩm. Tùy theo đây mà chọn ấm pha trà cho phù hợp. Ấm trà chén trà chuyên trà trước khi pha được cho vào thuyền trà và dội nước sôi cho sạch sẽ và tạo độ nóng vừa phải. Nước pha trà sen không cần nóng già như chè khác để giữ cho hương trà được đậm bền. Người pha trà nhẹ nhàng uyển chuyển từ cách cho trà vào ấm đến rót nước vào ấm và chuyển nước trà đã chín sang chén tống rồi chuyên trà sang chén quân. Sự tinh tế bộc lộ ngay trong từng động tác thuần thục của người pha. Khi rót nước vào ấm lên bổng xuống trầm là chính dùng sức nước để tự đảo trà luôn. Các chén trà phải đều nhau về màu và nồng độ ấy cũng là cái duyên người chuyên trà để tạo hòa khí, nhân duyên.

Cao nhân mặc khách thường thẩm trà trong không gian tĩnh mà động. Tính là ở nơi thiên nhiên đẹp, chan hòa, lòng người thư thới an yên, quên việc phàm trần, tâm tính đọng nơi chén trà tâm giao, động là tiếng trò chuyện thế sự, hiểu nỗi mong chờ, khát vọng của nhau mà trao gửi hàn huyên. Uống trà của người Việt là cả một nghệ thuật, uống trà là cả một văn hóa. Thành ngữ Việt có câu: “ Rượu ngâm nga, trà liền tay” ý rằng trà phải uống khi nóng. Tay trong thế “tam long giá ngọc” nâng ly trà lên ngang miệng để khướu giác hít hà hương thơm qua động tác đưa đi đưa lại nhẹ nhàng của tay rồi mới từ từ nhấp từng ngụm nhỏ, cảm nhận tận sâu trong miệng, trong huyết quản, huyết mạch vị thơm ngon của trà cùng hơi ấm lan chuyền từ chén trà ấm nóng, thưởng trà bằng cả tâm hồn, bằng sự rung cảm của tất cả các giác quan mới thú.

Một chén trà ngon bên bạn hiền làm lay động mọi miền sâu kín trong tâm hồn khiến cho con người ta lắng lòng thanh tịnh, an yên mà như hòa tan cùng trời đất núi sông, mây ngàn gió nội. Cảm giác thần tiên từ trà đưa lại là có thực, người ta thấy thư nhàn hơn, thăng bằng bình yên trở lại, chẳng day dứt tiếc nuối về cái đã qua, không mơ màng âu lo về tương lai phía trước. Có bạn hiền cận kề, trà sen thơm ngát hiện hữu còn gì vui hơn là cùng tận hưởng, cùng tri âm lắng sâu hạnh phúc đích thực mà cuộc đời mang lại đủ đầy để ơn đất trời, ơn con người ơn cuộc sống đã mang lại. Chén trà sen đem lại cho ta một ngày mới, một năng lượng mới với nhiều hy vọng thành công đáng đón đợi phía trước. Cho hay người xưa nói “Nghề chơi cũng lắm công phu” có lẽ là đúng cho thú chơi trà chăng.

Nội Dung: Hữu Ngôn

Trình bày: Minh Quân

Xuất bản: 2:19:05:2020:16:40