Thăm chùa Ông, động Bà nghe kể chuyện thờ đá

Vùng đất Mường Ca Da vốn có truyền thống lịch sử, văn hóa lâu đời, nhiều danh lam, thắng cảnh, di tích lịch sử nổi tiếng, trong đó, không thể không nhắc đến cụm di tích chùa Ông, động Bà. Nơi đây gắn liền với câu chuyện tình yêu hóa đá in sâu vào tiềm thức người dân huyện Quan Hóa.

Thị trấn Hồi Xuân (Quan Hóa). Ảnh: Xuân Anh

Tọa lạc ngay dưới chân núi chùa, khu phố 1 thị trấn Hồi Xuân (huyện Quan Hóa) bên tả sông Mã là chùa Ông, nhìn sang bên kia sông là động Bà. Theo các cụ cao niên ở thị trấn Hồi Xuân, chùa Ông, động Bà có lịch sử khoảng vài trăm năm. Sự ra đời, tồn tại của ngôi chùa này được thế hệ con cháu đồng bào dân tộc Thái ở Quan Hóa truyền từ đời này, sang đời khác và lan truyền đến tận ngày nay. Truyền thuyết kể rằng, ngày xưa có một chàng trai tên Cả Cò, thường mang các vật dụng săn bắt đến thượng nguồn sông Mã và vùng mường Luông của nước Lào để buôn bán... Tại đây, Cả Cò gặp Xao La - con gái út của vua nước Lào và hai người bén duyên nhau. Sau thời gian hẹn hò, hai người được nhà vua đồng ý kết duyên vợ chồng, nhưng với một điều kiện chàng Cả Cò phải ở rể. Vì yêu nàng Xao La, Cả Cò đã đồng ý điều kiện của nhà vua đưa ra. Từ đấy, hai người đã nên nghĩa vợ chồng. Cuộc sống vợ chồng đang hạnh phúc, Cả Cò nghe tin cha bị bệnh nặng liền xin phép vua Lào về thăm cha mình. Chồng về quê đã lâu mà không nhận được tin tức, nàng Xao La đã lên đường về vùng Mường Ca Da tìm Cả Cò. Nghe tin vợ đi tìm mình, Cả Cò băng rừng, vượt núi đón vợ con ở vùng đất Mường Ca Da. Đến đây, bất ngờ gặp cơn lũ dữ, nước sông Mã dâng cao, Cả Cò đành ngậm ngùi đứng bên tả chờ vợ con, bên hữu mẹ con nàng Xao La cũng đang đứng chờ chồng. Nước sông Mã dâng cao, chảy xiết không có cách nào sang sông, mẹ con Xao La đành ở lại hang Pha Múng Mường đợi chồng. Nhiều ngày trôi qua, nước sông cũng không xuống, hai vợ chồng cùng đứa con thơ ở đôi bờ sông Mã gọi tên trong vô vọng. Sau đó, ba người bị chết rồi hóa thành tượng đá.

Một góc của chùa Ông khu phố 1, thị trấn Hồi Xuân (Quan Hóa).

Cảm phục trước lòng chung thủy, yêu thương nhau của vợ chồng Cả Cò, Xao La, người dân địa phương đã lập đền thờ ở hai bên bờ sông Mã và đặt tên là chùa Ông, động Bà. Chùa Ông thờ người con trai của nước Việt, đối diện là động Bà thờ bức tượng hình người phụ nữ đứng chờ chồng. Hai khối đá hình người ở chùa Ông, động Bà trên vùng đất Mường Ca Da huyền thoại chứa đựng những điều huyền bí. Bởi thế tục thờ đá luôn hiện diện trong đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Thái, huyện Quan Hóa.

Bà Lê Thị Niên, người cao tuổi khu phố 1, thị trấn Hồi Xuân, cho biết: Theo quan niệm của đồng bào Thái, hòn đá hình người trong chùa Ông, động Bà được tích tụ bởi linh khí trời đất có thể mang lại sức khỏe và sự bình yên cho con người. Vì vậy, nơi này du khách thập phương và Nhân dân trong huyện thường đến cầu phúc, cầu an.

Bà Lương Thị Hồng Nhung, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Hóa, cho biết: Đến với chùa Ông, động Bà du khách được hòa mình vào không khí thiên nhiên trong lành, tươi đẹp. Được hiểu biết thêm về một vùng đất Mường Ca Da nổi tiếng với nhiều truyền thuyết hấp dẫn, phong tục tập quán lâu đời của đồng bào Thái xứ Thanh. Hàng năm, nhất là vào dịp mùa xuân, đồng bào các dân tộc trong vùng và du khách thập phương thường đến vãn cảnh chùa Ông, động Bà thắp nén hương cầu xin may mắn, hạnh phúc, bình an trong cuộc sống. Từ chùa Ông, động Bà du khách có thể đi dạo bằng thuyền trên sông Mã, sông Luồng để đến với khu động táng kỳ thú trên hang Pó Cúng. Nhận thức được tầm quan trọng của chùa Ông, động Bà, huyện Quan Hóa đã trùng tu, tôn tạo nhằm phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch tâm linh bền vững.

Bài và ảnh: Xuân Anh