Phát huy vai trò của hương ước, quy ước trong thực hiện nếp sống văn hóa

Hiện nay, toàn tỉnh có 5.727 hương ước, quy ước (HƯQƯ) đã được phê duyệt. Trong đó, có 1.890 HƯQƯ được sửa đổi bổ sung; 1.972 hương ước đã được phê duyệt trong năm 2017... Những con số trên cho thấy, những năm qua, công tác xây dựng và thực hiện HƯQƯ ở tỉnh ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần gìn giữ và phát huy phong tục tập quán tốt đẹp trong cộng đồng dân cư.

Làng Phượng Khê, xã Hoằng Lưu (Hoằng Hóa).

HƯQƯ là quy tắc ứng xử do cộng đồng dân cư cùng thoả thuận, đặt ra để điều chỉnh quan hệ xã hội, duy trì lối ứng xử chuẩn mực trong cộng đồng dân cư, giúp hạn chế, đẩy lùi những phong tục, tập quán lạc hậu, gìn giữ và phát huy các giá trị tốt đẹp, xây dựng nếp sống văn minh. Do đó, để HƯQƯ gắn với đời sống và phát huy hiệu quả, hằng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Tư pháp, UBND các huyện, thị xã, thành phố đẩy mạnh công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức phong phú; tăng cường rà soát, chỉ đạo, hướng dẫn các xã, phường, thị trấn xây dựng, sửa đổi, bổ sung HƯQƯ; bãi bỏ những HƯQƯ không còn phù hợp quy định của pháp luật và tình hình thực tế ở địa phương. Nội dung HƯQƯ quy định rõ những việc “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” dựa trên các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, trật tự an toàn xã hội, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc...

Ông Lê Văn Thường, Trưởng thôn Trịnh Thôn (xã Hoằng Phú, Hoằng Hóa) cho biết: Trên địa bàn thôn có giếng Bông cổ. Để bảo vệ giếng Bông, hương ước đã được nhân dân thống nhất quy định, như: Gìn giữ vệ sinh môi trường trong và xung quanh giếng, không vứt rác bừa bãi, quét dọn vệ sinh giếng 1 lần/tuần. Nhờ đưa vào hương ước nên giếng và khu vực xung quanh giếng luôn sạch sẽ, thoáng mát, trở thành nơi hóng gió, nghỉ ngơi của người dân sau những ngày lao động mệt mỏi. Được biết, huyện Hoằng Hóa đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền xây dựng hương ước gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh. Đến nay, trên địa bàn huyện 100% các thôn, làng xây dựng được HƯQƯ. Các thôn, làng, khu phố đã chủ động lồng ghép quy chế dân chủ vào việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung HƯQƯ về nếp sống văn minh qua các hoạt động: Mừng thọ, giỗ tổ, việc cưới, việc tang, lễ hội... Ông Lê Thanh Cảnh, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hoằng Hóa cho biết: Từ việc thực hiện HƯQƯ, các lễ hội trên địa bàn huyện được tổ chức theo nghi thức truyền thống, phần hội tổ chức nhiều trò chơi dân gian đặc sắc như kéo co, cờ tướng, cờ người, bơi chải, đấu vật... kết hợp với biểu diễn văn nghệ quần chúng. Thông qua lễ hội đã tạo khí thế vui tươi, phấn khởi trong nhân dân, đồng thời góp phần bảo tồn, phát huy những nét đẹp văn hóa dân tộc. Việc cưới, việc tang được tổ chức theo điều khoản trong HƯQƯ với các tiêu chí: Gọn nhẹ, tiết kiệm, văn minh. Những trường hợp vi phạm HƯQƯ được kịp thời nhắc nhở, do đó, hầu hết nhân dân đều thực hiện nghiêm túc theo HƯQƯ. Đến nay, toàn huyện có 25 xã, đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới; 77,6% hộ dân đạt danh hiệu gia đình văn hóa.

Tại huyện Thường Xuân, việc thực hiện HƯQƯ không những góp phần phát huy thuần phong mỹ tục, đề cao các chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc mà còn là “công cụ” hỗ trợ đắc lực cho việc thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. 100% làng, bản, khu phố trong huyện đã xây dựng được HƯQƯ và thường xuyên được sửa đổi, bổ sung. Các HƯQƯ được xây dựng theo phương châm đề cao vai trò, trách nhiệm của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, dòng họ đối với việc tuyên truyền, giáo dục con cháu các quy định của pháp luật trong việc thực hiện nếp sống văn hóa.

Không thể phủ nhận những hiệu quả mà HƯQƯ đã mang lại trong việc thực hiện nếp sống văn minh và phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Tuy nhiên, ở đâu đó vẫn còn tình trạng xây dựng, thực hiện HƯQƯ sơ sài, hình thức, dập khuôn các quy định của pháp luật, mà bỏ qua những đặc điểm, điều kiện của địa phương. Công tác tuyên truyền, phổ biến chưa thường xuyên, dẫn đến bản cam kết chung này không được vận dụng triệt để... Những hạn chế đó làm suy giảm vai trò, vị trí của HƯQƯ trong đời sống.

Để HƯQƯ phát huy hiệu quả, thời gian tới chính quyền các xã, phường, thị trấn trong tỉnh cần thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung HƯQƯ đã có phù hợp với quy định của pháp luật, điều kiện thực tế địa phương. Trong quá trình rà soát, sửa đổi phải công khai, dân chủ và triển khai thực hiện HƯQƯ theo hướng “thiết thực, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện, dễ kiểm tra”. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; tích cực tuyên truyền vận động nhân dân tham gia thực hiện HƯQƯ gắn với việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.