Xung lực mới cho Thanh Hóa đột phá, trở thành cực tăng trưởng mới

Ngày 13-11-2021, tại kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa XV, 82,97% tổng số đại biểu dự kỳ họp đã tán thành thông qua dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa. Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2022 và được thực hiện trong 5 năm.

Cảng Nghi Sơn. Ảnh: Lê Đồng

Việc Quốc hội thông qua dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa là sự thể chế hóa Nghị quyết số 58-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết sẽ gỡ được những “điểm nghẽn”, tạo ra xung lực mới cho Thanh Hóa đột phá, trở thành cực tăng trưởng mới của khu vực phía Bắc và cả nước.

Tháo “điểm nghẽn”, tạo điều kiện thuận lợi để phát huy tối đa nguồn lực

Đại biểu Quốc hội Lê Thanh Hoàn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng: "Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách đặc thù phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa lần này với một số giải pháp quan trọng, tạo cơ sở pháp lý để thể chế hóa chính sách của Đảng. Đây là chính là “sự điều khiển, sắp đặt” tiếp theo mà Trung ương đang thực hiện mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh để Thanh Hóa thực sự trở thành “tỉnh kiểu mẫu” trong thời gian tới. Với các chính sách đặc thù mà Quốc hội cho phép Thanh Hóa thực hiện thí điểm trong thời gian tới về tài chính, quản lý đất đai, quản lý sử dụng rừng, quy hoạch đô thị… sẽ là cơ sở pháp lý, có ý nghĩa quan trọng, tạo điều kiện để Thanh Hóa phát huy tiềm năng, lợi thế về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội cũng như các điều kiện thuận lợi khác để thực hiện thành công các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội mà Nghị quyết số 58-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đề ra, trước mắt là trong giai đoạn 2021-2025, như: tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 11% trở lên, thu ngân sách trên địa bàn tăng 10% trở lên, GRDP bình quân đầu người đạt 5.200 USD, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, chất lượng an sinh xã hội được nâng cao, cải thiện về chất lượng môi trường sống của người dân"…

Trong 10 năm trở lại đây (2011-2020) Thanh Hóa có tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) bình quân ước đạt 10,3%, trong nhóm các tỉnh, thành phố có tốc độ tăng trưởng cao nhất cả nước, một số chỉ tiêu kinh tế quan trọng trong nhóm dẫn đầu cả nước như: thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, thành lập mới doanh nghiệp, thị trường bán lẻ, thu hút khách du lịch… ; đặc biệt Dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn đi vào hoạt động đã tạo động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh và của vùng Bắc Trung Bộ phát triển.

Vị trí địa lý của Thanh Hóa là một lợi thế quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, là trung tâm kết nối các khu vực đồng bằng Bắc Bộ, duyên hải miền Trung, cửa ngõ thông thương ra biển gần nhất của khu vực phía Tây - Tây Bắc và Đông Bắc Lào, nằm trong tam giác phát triển chiến lược Hà Nội - Hải Phòng - Thanh Hóa.

Thanh Hóa với quy mô dân số đứng thứ 3 cả nước nên có nguồn nhân lực dồi dào, có tính cạnh tranh cao về chi phí. Theo các chuyên gia kinh tế ước tính hiện chi phí lao động của Thanh Hóa thấp hơn 30 - 40% so với các tỉnh khác ở đồng bằng sông Hồng, dự báo trong tương lai lợi thế này vẫn được duy trì và là yếu tố quan trọng bảo đảm cho mục tiêu tăng trưởng của Thanh Hóa.

Bên cạnh đó thời gian qua hạ tầng giao thông liên vùng, liên tỉnh và nội tỉnh ngày càng được nâng cấp, mở rộng và hoàn thiện. Thanh Hóa là số ít tỉnh có đầy đủ: đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường hàng hải, với các trục giao thông quốc gia đi qua. Một số khu kinh tế động lực đã và đang hình thành, nhất là Khu Kinh tế Nghi Sơn phát triển tạo ra động lực, sức lan tỏa lớn trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và cả khu vực.

Một lợi thế nổi trội của Thanh Hóa nữa là hiện tiềm lực về phát triển công nghiệp của tỉnh mạnh hơn so với một số địa phương khác trong cả nước. Các ngành then chốt như lọc hóa dầu, du lịch, y tế, dịch vụ logistics là những thế mạnh của tỉnh. Với công suất 10 triệu tấn/năm, Thanh Hóa sẽ trở thành một trong các trung tâm lọc hóa dầu và sản xuất sản phẩm hóa dầu trong nước.

Ngoài ra, Thanh Hóa còn có lợi thế về phát triển du lịch; lợi thế về tài nguyên đất phát triển nông nghiệp, nuôi trồng, chế biến thủy, hải sản. Những năm gần đây Thanh Hóa luôn là một trong những địa phương có sức hấp dẫn trong thu hút đầu tư từ các tập đoàn lớn xuyên quốc gia, các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Ngoài các chính sách ưu đãi của Trung ương, Thanh Hóa cũng đã ban hành các chính sách thu hút đầu tư và tập trung đầu tư mạnh vào hệ thống hạ tầng các khu kinh tế, khu công nghiệp, hạ tầng đô thị đồng bộ, hiện đại đưa Thanh Hóa trở thành vùng kinh tế năng động và đầy tiềm năng. Tuy nhiên, mặc dù sở hữu nhiều thế mạnh nhưng Thanh Hóa cũng phải đối mặt với những khó khăn, hạn chế, thách thức, nhất là về chất lượng tăng trưởng, việc sử dụng nguồn lực nhất là tài nguyên đất, tài nguyên nước, khoáng sản và lực lượng lao động cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là kỹ năng, trình độ chuyên môn lao động trong các ngành công nghiệp ưu tiên mới đòi hỏi kỹ thuật, tay nghề cao, chuyên gia.

Ngoài ra, một số quy định pháp luật hiện hành về quản lý tài chính - ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý nhà nước về lĩnh vực đất đai, quy hoạch, đang hạn chế khả năng chủ động của địa phương trong quá trình huy động các nguồn lực để thu hút các dự án đầu tư động lực trên địa bàn tỉnh.

Theo tính toán, giai đoạn 2021-2025 Thanh Hóa có nhu cầu huy động vốn cho nhiều dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng, tuy nhiên mức dư nợ vay theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu về nguồn vốn đầu tư. Giai đoạn 2016-2020 thu ngân sách từ lĩnh vực xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn đạt 25.511 tỷ đồng và dự kiến tiếp tục tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2021-2030 khoảng 90.750 tỷ đồng. Đây là nguồn thu ngân sách quan trọng trên địa bàn tỉnh nhưng theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước thì tỉnh không được hưởng để đầu tư trở lại cho Khu Kinh tế Nghi Sơn, trong khi đó hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tại khu Kinh tế Nghi Sơn chưa được đầu tư đồng bộ, hoàn chỉnh. Trong quá trình thực hiện một số dự án đầu tư trọng điểm, phát sinh yêu cầu chuyển mục đích sử dụng rừng sản xuất, theo quy định hiện hành phải báo cáo các cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác, nên kéo dài thời gian thực hiện thủ tục, giảm sức thu hút nhà đầu tư…

Tại hội thảo khoa học xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045 do Ban Chỉ đạo 218 Trung ương tổ chức tháng 7-2020 tại Thanh Hóa, nhiều chuyên gia kinh tế, nhà khoa học cho rằng để Thanh Hóa khai thác, phát huy hiệu quả các tiềm năng, lợi thế hiện nay để trở thành một cực tăng trưởng mới có tính dẫn dắt trong khu vực, cần tạo đòn bẩy cho Thanh Hóa bằng việc thí điểm cho Thanh Hóa các cơ chế, chính sách đặc thù. Các cơ chế, chính sách này trong 10 năm tới cần gắn với việc giải quyết các vấn đề trong huy động nguồn lực đầu tư cho phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước của địa phương. Qua đó vượt qua những rào cản về thể chế để phát huy tối đa lợi thế, thế mạnh của Thanh Hóa trong vùng và cả nước, khắc phục khó khăn, thách thức trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Do đó, trong Nghị quyết số 58-NQ/TW, ngày 5-8-2020 về Xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị đã giao Chính phủ xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù cho tỉnh Thanh Hóa, trình Quốc hội xem xét, ban hành.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, hơn 1 năm qua Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với tỉnh Thanh Hóa và các bộ, cơ quan liên quan khẩn trương hoàn thiện hồ sơ dự thảo nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa trình Chính phủ cho ý kiến, trình Quốc hội xem xét, thông qua.

Nghị quyết là “đòn bẩy” để Thanh Hóa tăng tốc, bứt phá

Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa mà Quốc hội vừa thông qua quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù đối với tỉnh Thanh Hóa về quản lý tài chính - ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch, lâm nghiệp.

Theo đó, về cơ chế quản lý tài chính - ngân sách nhà nước, tỉnh Thanh Hóa được vay thông qua phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các tổ chức tài chính trong nước, các tổ chức khác trong nước và từ nguồn vay nước ngoài của Chính phủ vay về cho tỉnh vay lại với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 60% số thu ngân sách tỉnh được hưởng theo phân cấp. Tổng mức vay và bội chi ngân sách tỉnh hằng năm do Quốc hội quyết định theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước.

TP Thanh Hóa hôm nay. Ảnh: Minh Hiếu

Theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, tỉnh Thanh Hóa được áp dụng mức dư nợ không quá 20% số thu ngân sách được hưởng theo phân cấp. Theo tính toán của Bộ Tài chính, nếu nâng hạn mức dư nợ vay 60% (tính theo dự toán năm 2021) thì mức dư nợ vay tối đa của tỉnh là 7.909 tỷ đồng. Theo tờ trình của Chính phủ, việc tăng giới hạn mức dư nợ vay bảo đảm cho tỉnh Thanh Hóa có thêm dư địa được vay là phù hợp với bối cảnh thực hiện đẩy mạnh cơ chế cho phép chính quyền địa phương chủ động vay lại từ nguồn Chính phủ vay nước ngoài, đồng thời đáp ứng được nhu cầu vay lại vốn nước ngoài cho các dự án ODA trong giai đoạn 2021-2025, bên cạnh đó trong giai đoạn tới Thanh Hóa có nhu cầu huy động vốn đầu tư nhiều dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh. Căn cứ tiềm năng, lợi thế phát triển, nhu cầu huy động vốn đầu tư và dự kiến khả năng thu từ các nguồn thu tiền sử dụng đất, tăng thu ngân sách hằng năm và chi từ nguồn chi đầu tư xây dựng cơ bản hằng năm thì Thanh Hóa sẽ đảm bảo được khả năng hấp thụ vốn và nghĩa vụ trả nợ vay của ngân sách theo hạn mức 60%.

Dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa vừa được Quốc hội thông qua, cũng nêu rõ: Hằng năm, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách tỉnh Thanh Hóa không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn để đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hoàn thành việc di dân, tái định cư trong Khu kinh tế Nghi Sơn nhằm tạo quỹ đất sạch cho việc thu hút đầu tư các dự án trọng điểm tại Khu kinh tế Nghi Sơn. Ngân sách tỉnh Thanh Hóa được hưởng 50% khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản công gắn liền trên đất theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công để đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc nhiệm vụ đầu tư công của tỉnh Thanh Hóa.

Nghị quyết cũng quy định thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Đồng thời, tỉnh Thanh Hóa được phân bổ thêm 45% số chi tính theo định mức dân số khi xây dựng định mức chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2022 và trong thời gian thực hiện Nghị quyết này.

Về quản lý rừng, đất đai, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ đầu nguồn từ 50 ha trở lên; đất trồng lúa 2 vụ trở lên với quy mô từ 500 ha trở lên của tỉnh Thanh Hóa và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. HĐND tỉnh Thanh Hóa quyết định chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ đầu nguồn dưới 50 ha; đất rừng sản xuất dưới 1.000 ha; đất trồng lúa 2 vụ trở lên với quy mô dưới 500 ha theo ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, phù hợp với quy hoạch. Về quản lý quy hoạch, trên cơ sở quy hoạch đã được phê duyệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định việc phân cấp cho UBND tỉnh Thanh Hóa thực hiện phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị theo trình tự, thủ tục do Thủ tướng Chính phủ quy định và báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện.

Theo đánh giá của nhiều đại biểu Quốc hội, việc Quốc hội thông qua các dự thảo nghị quyết về thực hiện chính sách đặc thù cho tỉnh Thanh Hóa và các địa phương ven biển khác tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XV sẽ giúp các địa phương giải tỏa nguồn lực vốn có, tháo gỡ ách tắc, nút thắt trong phát triển, tạo động lực bứt phá, để trở thành các cực phát triển vùng, góp phần cơ cấu lại không gian kinh tế lãnh thổ, lan tỏa thúc đẩy phát triển trong vùng và đóng góp cho sự phát triển chung của cả nước.

Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn. Ảnh: Xuân Hùng

Thanh Hóa chủ động, sẵn sàng các giải pháp để triển khai thực hiện

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Danh Hiệp, Vụ Tài chính - Ngân sách Văn phòng Quốc hội, việc trao quyền cho HĐND tỉnh điều chỉnh chính sách về phí, lệ phí đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước trên địa bàn để phát huy vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế, nhất là đối với một số lĩnh vực, ngành nghề cần định hướng phát triển nhằm đạt mục tiêu xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới.

Phát biểu tại Quốc hội, đại biểu Quốc hội Vũ Xuân Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội cho rằng, Nghị quyết của Quốc hội sẽ tạo ra sự chủ động thu hút đầu tư, rút ngắn thủ tục hành chính cho địa phương, thu hút các dự án lớn. Chính quyền, cử tri, doanh nghiệp, nhà đầu tư rất kỳ vọng vào những chính sách này.

Theo đánh giá của đại biểu Quốc hội Lê Thanh Hoàn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, tỉnh Thanh Hóa từ khi bắt tay vào xây dựng Đề án xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 58-NQ/TW, đã chuẩn bị các kế hoạch, rà soát các quy hoạch, với các điều kiện cần thiết cùng tâm thế chủ động, sẵn sàng các giải pháp, biện pháp tổ chức nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu đã đề ra.

Với tinh thần chủ động từ trước, Thanh Hóa cần khẩn trương hoàn chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, chú trọng đến các quy hoạch về sử dụng đất, quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch nông thôn, quy hoạch phát triển rừng; hiện thực nhanh các dự án phát triển hạ tầng kinh tế - kỹ thuật để phê duyệt theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền bổ sung vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, dự toán ngân sách Nhà nước theo yêu cầu của Quốc hội.

Đại biểu Quốc hội Cao Thị Xuân, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội cũng cho rằng: Để đưa Nghị quyết sớm đi vào thực tiễn, phát huy hiệu quả, tỉnh Thanh Hóa cần phải tiếp tục nghiên cứu, xây dựng, ban hành theo thẩm quyền hoặc đề xuất trình các cấp có thẩm quyền ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp với tình hình thực tiễn và yêu cầu phát triển của tỉnh Thanh Hóa trong từng giai đoạn, nhằm thu hút, huy động nguồn lực để xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa. Đồng thời, đảm bảo cơ chế liên kết, phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh và giữa các cơ quan quản lý Nhà nước ở Trung ương và địa phương trong quá trình triển khai, thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù. Thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung theo thẩm quyền hoặc kịp thời đề xuất với Trung ương những vấn đề mới phát sinh, những vấn đề không còn phù hợp với thực tế.

Tỉnh Thanh Hóa cũng cần chủ động chuẩn bị nguồn nhân lực có chất lượng, coi trọng công tác đào tạo, thu hút nhân tài, chuyên gia, nhà khoa học trên các lĩnh vực để có thể triển khai thực hiện hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết đề ra.

Bên cạnh đó, các đại biểu Quốc hội cũng đề nghị phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách của Đảng, đặc biệt là những chính sách mới mà Quốc hội vừa thông qua đến các cán bộ, công chức và mỗi người dân… tạo sự đồng thuận của mọi tầng lớp Nhân dân, với khí thế phấn đấu và sự vào cuộc quyết liệt, mạnh mẽ của đội ngũ cán bộ, chính quyền các cấp. Đây vừa là thời cơ, thuận lợi, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, đồng thời cũng đặt ra những khó khăn, thách thức rất lớn, phải có sự chung tay chung sức, đồng tâm nhất trí của cả tỉnh. Trong quá trình triển khai thực hiện phải hết sức coi trọng việc xem xét, đánh giá tác động mọi mặt của chính sách bao gồm những tác động về mặt an sinh, trật tự, an toàn xã hội, nhất là các chính sách về đất đai, chính sách về lâm nghiệp... nhằm tạo tiền đề vững chắc để thực hiện mục tiêu phát triển bền vững.

Việt Linh - Phan Nga