Thực hiện có hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng các dự án trên địa bàn tỉnh

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư, nhất là đầu tư công năm 2019, ngay từ đầu năm, các huyện, thị xã, thành phố có dự án triển khai trên địa bàn đã tập trung giải phóng mặt bằng (GPMB). Đồng thời, tiến độ GPMB góp phần bảo đảm tiến độ thực hiện dự án, phát triển kinh tế - xã hội và thu hút đầu tư của tỉnh. Tuy nhiên, thực tế quá trình triển khai cho thấy, tiến độ GPMB của nhiều địa phương chậm tiến độ theo kế hoạch, có những dự án kéo dài nhiều năm, gây khó khăn cho chủ đầu tư thực hiện dự án.

Thi công tuyến đường giao thông ven biển qua TP Sầm Sơn.

Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện các huyện, thị xã, thành phố đã đo đạc, kiểm kê, lập dự toán bồi thường cho 2.829,85 ha/5.838,72 ha cần GPMB phục vụ các dự án, đạt 48,47% và đã GPMB 1.382,12 ha/5.838,72 ha, đạt 23,67%... Đối với các dự án Nhà nước thu hồi đất đã được bố trí cơ bản nguồn vốn, như: Dự án đường giao thông ven biển, dự án đường vành đai Đông – Tây, dự án đường giao thông từ trung tâm TP Thanh Hóa nối tuyến đường từ Cảng Hàng không Thọ Xuân đi Khu Kinh tế Nghi Sơn, dự án đường cao tốc Bắc – Nam, dự án Khu đô thị sinh thái ven biển, dự án tiêu úng vùng III huyện Nông Cống và các dự án trọng điểm khác tại Khu Kinh tế Nghi Sơn.

Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, ở nhiều địa phương, công tác GPMB vẫn đang dừng ở việc kiểm kê, lập dự toán bồi thường, dẫn đến diện tích đã hoàn thành GPMB chưa cao. Một số dự án gặp khó khăn, vướng mắc về GPMB nhưng chưa có sự phối hợp của các sở, ngành, đơn vị có liên quan của tỉnh với các địa phương để giải quyết dứt điểm; bên cạnh đó một số dự án thiếu vốn để thực hiện GPMB. Quỹ đất tái định cư hạn hẹp, nhiều dự án đầu tư xây dựng nhưng thiếu quỹ đất để bố trí cho phù hợp khi thu hồi đất của các hộ dân.

Đối với huyện Tĩnh Gia, 9 tháng đầu năm 2019, tổng số dự án đủ điều kiện GPMB trong năm 2019 trên địa bàn 72 dự án, với diện tích GPMB 380,95 ha. Huyện đã ký cam kết GPMB với chủ đầu tư của 64 dự án, với diện tích 227,18 ha; đồng thời, thực hiện đo đạc, kiểm kê 243,11 ha tại 72 dự án; lập phương án bồi thường tại 67 dự án, với diện tích 279,03 ha; trình thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường 72,1 tỷ đồng/1.186 hộ; ban hành quyết định thu hồi đất 997 hộ gia đình, cá nhân. Huyện đã hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại 28 dự án, với diện tích 43,77 ha và bàn giao một phần diện tích tại 28 dự án. Thời gian qua, UBND huyện Tĩnh Gia đã chỉ đạo hội đồng GPMB rà soát những dự án đủ điều kiện thực hiện GPMB năm 2019 và tập trung giải quyết những khó khăn, vướng mắc, trọng tâm là các dự án hạ tầng giao thông, các dự án vốn ngân sách Nhà nước. Tổ chức nhiều hội nghị đối thoại, làm việc với người dân; tuyên truyền, vận động các hộ dân trước đây chưa nhận tiền bồi thường để bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư thực hiện dự án, cản trở thi công. Kết quả nhiều hộ đã nhận tiền, đã bàn giao mặt bằng và hiện nay các đơn vị thi công đang thực hiện thi công các dự án, như: Đường vào Nhà máy Xi măng Công Thanh, đường Bắc Nam 2 xã Tĩnh Hải, dự án đường từ Quốc lộ 1A đi điểm đầu đường Đông Tây 4... Thực hiện công tác rà soát số liệu về đất đai sau khi UBND xã đã xét nguồn gốc đất, tổ chức áp giá, công khai và phối hợp chủ đầu tư dự án sinh thái 4 mùa của Công ty TNHH Nghi Sơn Việt Nam, dự án khu du lịch sinh thái của Công ty CP Hợp Lực tại xã Hải Lĩnh và tổ chức vận động chi trả tiền ứng trước cho các hộ gia đình, cá nhân 13 tỷ đồng và bàn giao mặt bằng khoảng 18 ha. Huyện tiếp tục hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục theo quy định để thực hiện di dời, hoàn trả các công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội, công cộng; đồng thời, chuẩn bị các bước về trình tự, hồ sơ để đầu tư xây dựng 4 khu tái định cư phục vụ Dự án đường cao tốc Bắc - Nam.

Đối với huyện Quảng Xương, năm 2019 trên địa bàn có 38 dự án thu hồi đất, với diện tích 164,89 ha. Sau khi rà soát, huyện xây dựng kế hoạch GPMB 36 dự án, với diện tích 149,59 ha và huyện đã ký kết GPMB với chủ đầu tư 83,86 ha, lập phương án và chi trả tiền bồi thường 83,86 ha...

Đối với TP Thanh Hóa, năm 2019, trên địa bàn có 99 dự án thu hồi đất, với diện tích 178,66 ha. Sau khi rà soát, thành phố xây dựng kế hoạch GPMB 90 dự án, với diện tích 138,02 ha và thành phố đã ký cam kết GPMB với chủ đầu tư dự án 122,94 ha, lập phương án bồi thường 81,09 ha, đã chi trả tiền bồi thường 40,83 ha.

Thực tế thực hiện công tác GPMB của các địa phương thời gian qua cho thấy, đây là công việc khó khăn, trong khi đó các cơ chế, chính sách có sự đan xen ở nhiều văn bản pháp luật. Nhiều dự án khối lượng công việc GPMB lớn, nhiều đối tượng bị ảnh hưởng đến quyền lợi trên phạm vi rộng (như giá đất, giá tài sản, chế độ bồi thường hỗ trợ, an sinh xã hội). Công tác quản lý Nhà nước về đất đai qua các thời kỳ chưa chặt chẽ; hồ sơ quản lý về đất đai không đầy đủ, không cập nhật biến động đất đai thường xuyên và không quản lý được những vụ việc xây dựng, mua bán, chuyển nhượng đất đai trái phép. Ngoài ra, công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo một số huyện chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa thực hiện theo trình tự về thời gian theo quy định của pháp luật (hầu hết các dự án đều chậm là do chưa thực hiện theo trình tự về thời gian như thông báo thu hồi đất, kế hoạch GPMB, việc thu hồi đất và phê duyệt phương án không cùng thời gian...); nhiều cán bộ chưa nhiệt huyết, chưa có trách nhiệm trong thực thi công vụ. Việc địa phương ký cam kết GPMB với chủ đầu tư dự án, nhưng không thực hiện việc đánh giá những việc đã làm được, chưa làm được để có kế hoạch thực hiện GPMB trong thời gian tiếp theo. Xác định nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất do UBND, chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm trước pháp luật (đối với các trường hợp không có giấy tờ về quyền sử dụng đất), do đó nhiều chủ tịch UBND cấp xã sợ trách nhiệm, không dám xác nhận làm kéo dài thời gian, chậm tiến độ GPMB. Việc xây dựng các khu tái định cư của các dự án thường chậm, cơ sở hạ tầng khu tái định cư chưa được đầu tư kịp thời. Khu tái định cư ở nông thôn chưa phù hợp với tập quán sinh hoạt của người dân, đất giao mới có quy mô diện tích như hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của người dân. Việc giải quyết thanh tra, khiếu nại, tố cáo có chỗ, có nơi chưa triệt để, làm đi làm lại nhiều lần qua nhiều cấp, thời gian kéo dài gây áp lực và làm giảm sự nhiệt huyết đến công tác GPMB của cán bộ, công chức làm nhiệm vụ. Công tác phổ biến Luật Đất đai và chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của Hội đồng bồi thường GPMB cho người dân bị thu hồi đất ở nhiều địa phương còn yếu.

Để thực hiện có hiệu quả công tác GPMB các dự án trên địa bàn tỉnh, bảo đảm bàn giao mặt bằng dự án đúng tiến độ, trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật, thời gian tới, các sở, ngành, các địa phương cần tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn. Các huyện tập trung cao cho việc thực hiện công tác GPMB các dự án trên địa bàn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt dự án đầu tư, đã có nguồn vốn, nhưng chưa hoàn thành GPMB; nhất là các dự án đầu tư công, các dự án đấu giá quyền sử dụng đất cấp huyện. Đồng thời, phối hợp với các sở, ngành, đơn vị có liên quan của tỉnh giải quyết dứt điểm những khó khăn, vướng mắc về đất đai, cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư, nguồn vốn để hoàn thành công tác GPMB. Các huyện thực hiện đúng trình tự, thủ tục trong công tác kiểm kê, lập, thẩm định và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Phát huy vai trò của các tổ chức chính trị, tổ chức quần chúng, khuyến khích cộng đồng dân cư tham gia vào phương án bồi thường GPMB. Quán triệt nguyên tắc công khai và dân chủ các phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, để mọi đối tượng liên quan đến đều biết, thống nhất, tránh so bì thắc mắc và xảy ra tiêu cực. Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp cố ý gây cản trở hoặc lợi dụng chính sách của Nhà nước để trục lợi trong công tác bồi thường GPMB.

Bài và ảnh: Xuân Cường