Danh hiệu “Xã nông thôn mới nâng cao”:

Không nên chạy theo thành tích

Các thiết chế văn hóa theo tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao tại xã Định Tân (Yên Định) được xây dựng khang trang. Ảnh: Linh Trường

Sau khi hoàn thành xã đạt chuẩn nông thôn mới, chính quyền và nhân dân địa phương đó phải hoàn thành thêm 15 tiêu chí với những yêu cầu khắt khe hơn mới có thể được công nhận đạt chuẩn “Xã nông thôn mới nâng cao”. Tuy nhiên, theo quan điểm của nhiều thành viên là các sở, ngành phụ trách các tiêu chí, đã là “nâng cao” thì phải thực chất...

Những ngày cuối năm 2019 vừa qua, 3 huyện: Nông Cống, Yên Định và Hậu Lộc có tờ trình và hồ sơ đề nghị công nhận các xã: Trường Sơn, Định Tân và Phú Lộc đạt chuẩn xã nông thôn mới nâng cao (NTMNC). Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng NTM tỉnh đã yêu cầu các sở, ngành là thành viên phụ trách tiêu chí của đoàn thẩm định xã đạt chuẩn NTM tỉnh tiến hành thẩm định tại các địa phương. Một hội nghị để đánh giá và xét các tiêu chí cho xã NTMNC đã được tổ chức sau đó. Tuy nhiên, đại diện nhiều sở, ngành có liên quan đưa ra một số hạn chế trong thực hiện các tiêu chí theo các văn bản hướng dẫn của Trung ương và cấp tỉnh. Nhiều ý kiến trái chiều lại cho rằng, nên công nhận các xã đạt chuẩn NTMNC bởi một vài tiêu chí chưa đạt nhưng có thể hoàn thiện trong thời gian tới. Trên thực tế, việc cho “nợ” một vài tiêu chí từng diễn ra ở nhiều xã đạt chuẩn NTM trên địa bàn tỉnh trước đây. Chẳng hạn, vào thời điểm thẩm định, trạm y tế hay công sở của xã vẫn đang xây dựng dở dang, nhưng xét tiến độ thì có thể hoàn thành trong một vài tháng sau đó, nên đoàn thẩm định vẫn có thể “châm chước” coi như tiêu chí cơ sở vật chất ấy đã hoàn thành. Hay, tiêu chí môi trường ở một số xã chưa được sạch sẽ như kỳ vọng, song vẫn được công nhận bảo đảm và chỉ nhắc nhở địa phương nỗ lực khắc phục sau đó.

Giữa 2 luồng ý kiến, Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng NTM tỉnh, Hội đồng Thẩm định xã đạt chuẩn NTM tỉnh đã phải họp bàn và đi đến quyết định tạm dừng công nhận xã đạt chuẩn NTMNC cho 3 địa phương nói trên. Các xã vẫn còn nguyên cơ hội nhưng cần tiếp tục hoàn thiện thêm các tiêu chí. Quyết định ấy được đưa ra trên cơ sở không vì thành tích, bởi thời điểm hiện tại, tỉnh chưa có xã NTMNC nào (2 xã được công nhận trước đó là Yên Lễ (Như Xuân) và Vĩnh Thành (Vĩnh Lộc) đều đã sáp nhập vào các thị trấn cùng huyện từ ngày 1–12-2019).

Qua tìm hiểu thực tế, 3 xã trên đều có quyết tâm cao và đạt được những kết quả quan trọng trong việc thực hiện xây dựng NTM nói chung cũng như các tiêu chí của xã NTMNC nói riêng. Các địa phương đã duy trì được chất lượng tiêu chí của xã NTM, có lộ trình, kế hoạch và từng bước nâng cao 15 tiêu chí mới của xã NTMNC. Nhiều tiêu chí trong số đó còn đạt cao hơn ngưỡng mà các quy định, hướng dẫn đã ban hành, như thu nhập của người dân, tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ lao động có việc làm... Cơ sở hạ tầng của các xã cũng khá tốt, bảo đảm nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của nhân dân địa phương. Ưu điểm khác là các địa phương đều chú trọng đến việc phát triển các mô hình sản xuất, đều xây dựng được hệ thống nhà màng, nhà lưới sản xuất, cho thu nhập từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng/ha/năm.

Tuy nhiên, theo tổng hợp từ Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM tỉnh, tính đến thời điểm được thẩm định, các xã đều chưa có đánh giá tiêu chí số 15 về “Hành chính công”. Việc thực hiện tiêu chí “Vườn hộ” của xã NTMNC cũng còn nhiều vấn đề phải băn khoăn. Xã Phú Lộc chưa duy trì đạt chuẩn đối với 2 tiêu chí của xã NTM là quy hoạch và nhà ở dân cư. Xã Định Tân chưa duy trì đạt chuẩn các tiêu chí: Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế. Xã Trường Sơn chưa đạt chuẩn tiêu chí số 1 của xã NTMNC do chưa đạt chỉ tiêu nước sạch...

Tỉnh Thanh Hóa từng được ghi nhận có nhiều cách làm riêng và sáng tạo trong xây dựng NTM, ngay từ những ngày đầu. Đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có xã đạt chuẩn NTMNC đúng nghĩa, song việc dừng công nhận danh hiệu này cho 3 xã nói trên đã tạo một tiền lệ tốt. Đồng thời, hướng đến việc, người dân ở những xã NTMNC tự cảm nhận được sự đổi thay căn bản trong đời sống vật chất cũng như tinh thần, xây dựng nên những vùng quê xanh – sạch – đẹp, trù phú chứ không phải là “danh hiệu”.

Linh Trường