Bài cuối: Hướng tới xây dựng mô hình nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu

Xã, thôn hoàn thành các tiêu chí để được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) đã không còn là... chuyện mới, bởi thành tích ấy đã trở thành phổ biến. Theo sự vận động và phát triển không ngừng, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã, đang đăng ký xây dựng mô hình NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu nhằm nâng cao chất lượng xây dựng (XD) NTM theo chiều sâu...

Trung tâm văn hóa – thể dục thể thao xã Định Tân – địa phương đầu tiên của tỉnh đăng ký hoàn thành “Xã nông thôn mới kiểu mẫu” trong năm 2019.

Liên tục nâng cao chất lượng tiêu chí

Sau hơn 7 năm triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia XDNTM, Thanh Hóa đã thu được nhiều kết quả tích cực với 244 xã, 1 huyện và 538 thôn, bản được công nhận đạt chuẩn NTM. Đáng nói, từ năm 2014, sản phẩm “thôn NTM”, “bản NTM” với 13 tiêu chí chính là sáng tạo riêng, là “đặc sản” của Thanh Hóa, bởi phương châm: Có nhiều thôn, bản NTM thì ắt sẽ có xã NTM. Hơn nữa, các thôn, bản trong cùng một xã sẽ có sự “ganh đua” phấn đấu, mà nói như ông Trần Đức Năng, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh, thì: Tư duy kiểu “con gà tức nhau tiếng gáy” sẽ được khơi dậy để thúc đẩy và tạo sự lan tỏa cho quá trình XDNTM ngay từ cấp thôn. Thành công trong việc xây dựng và thực hiện mô hình thôn, bản NTM của Thanh Hóa sau đó được Trung ương áp dụng, nhân rộng để thực hiện cho cả nước.

Không dừng lại ở những thành quả đạt được, từ tháng 7-2017, UBND tỉnh đã có văn bản giao Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh triển khai thí điểm mô hình “thôn NTM kiểu mẫu”. Theo đó, 3 thôn ở 3 vùng sinh thái khác nhau trong tỉnh, gồm: Thôn Bái Sơn, xã Hà Tiến (Hà Trung), thôn 3, xã Xuân Giang (Thọ Xuân) và thôn Xuân Lập, xã Ngọc Phụng (Thường Xuân) được lựa chọn thí điểm xây dựng “thôn NTM kiểu mẫu”. Sau hơn 1 năm thực hiện, tại 3 mô hình này, các tiêu chí được thực hiện theo chiều sâu, đời sống vật chất, tinh thần người dân các địa phương có bước chuyển biến rõ rệt. Đây chính là cơ sở để nhân rộng mô hình ra nhiều địa phương khác trên địa bàn toàn tỉnh.

Ngoài cấp thôn, trong tháng 8 vừa qua, Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh đã phát động các xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM đăng ký xây dựng “xã NTM nâng cao” và “xã NTM kiểu mẫu” trên địa bàn tỉnh...

Tạo được sự đồng thuận cao

Ngày 10-8-2018, UBND tỉnh đã có Quyết định số 25/2018/QĐ-UBND ban hành tiêu chí, trình tự, điều kiện, thủ tục, hồ sơ xét, công nhận và công bố xã đạt chuẩn NTM nâng cao trên địa bàn tỉnh. Các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh đã triển khai các nội dung liên quan để các xã đã đạt chuẩn xem xét. Ngày 30-8-2018, Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM cũng tổ chức hội nghị cấp tỉnh, trong đó mời đại diện lãnh đạo các xã đã đạt chuẩn NTM tham gia để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và những kiến nghị, đóng góp cho hành trình XDNTM tiếp theo.

Từ sự phát động và định hướng của cấp tỉnh, căn cứ tình hình thực tế của địa phương mình, trong tổng số 244 xã đã đạt chuẩn NTM của tỉnh, đã có 119 xã thuộc 19 huyện đăng ký xây dựng “xã NTM nâng cao”. Tương tự, có 25 xã thuộc 11 huyện của tỉnh đăng ký xây dựng “xã NTM kiểu mẫu”, trong đó xã Định Tân (Yên Định) đã mạnh dạn đưa ra mục tiêu phấn đấu hoàn thành danh hiệu này ngay trong năm 2019. Đại diện các xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM đều đồng tình quan điểm, rằng: XDNTM là hành trình có điểm đầu nhưng không có điểm kết thúc, đồng thời cam kết tiếp tục nỗ lực để thực hiện các tiêu chí theo chiều sâu.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Trọng Hiếu, Chủ tịch UBND xã Hải Long (Như Thanh), cho biết: Hải Long đã được Chủ tịch UBND tỉnh công nhận đạt xã chuẩn NTM vào năm 2016. Tuy là xã miền núi còn nhiều khó khăn, song qua nghiên cứu về các tiêu chí cũng như ưu điểm của “xã NTM nâng cao” mang lại cho người dân, đảng ủy, chính quyền xã đã mạnh dạn đăng ký xây dựng, phấn đấu được công nhận “xã NTM nâng cao” trong năm 2020.

Mang theo nhiều kỳ vọng

Theo các tiêu chí mới, “xã NTM kiểu mẫu” sẽ là bước tiến cao hơn “xã NTM nâng cao”, hướng đến sự phát triển toàn diện, thiết lập các “vùng quê đáng sống” bởi sự thanh bình, phát triển bền vững. Riêng với “xã NTM nâng cao”, các địa phương phải thực hiện 15 tiêu chí theo chiều sâu và mở rộng hơn so với 19 tiêu chí trước kia dành cho xã đạt chuẩn NTM.

Những tiêu chí nâng cao này thuộc 4 nhóm lĩnh vực (hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế - tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, an ninh trật tự - cải cách hành chính công), đáng nói, mục đích cuối cùng mà các tiêu chí hướng đến là nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho con người và các mô hình sản xuất bền vững. Ví như, cũng là mô hình sản xuất nhưng ở “xã NTM nâng cao”, phải có sự liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị hàng hóa với sản phẩm chủ lực của xã, bảo đảm an toàn thực phẩm... Trong lao động - việc làm, chính quyền địa phương phải bảo đảm có từ 94% trở lên số người trong độ tuổi lao động có việc làm thường xuyên; bắt buộc phải có HTX dịch vụ hoạt động hiệu quả.

Những vấn đề liên quan đến con người và quyền con người cũng được “quy định” rõ hơn bởi các tiêu chí, như: 100% hộ dân phải được dùng nước sạch, hợp vệ sinh; có từ 91% số dân trở lên được mua bảo hiểm y tế; không để xảy ra hoạt động tội phạm có tổ chức... Điều đáng ghi nhận là các tiêu chí của “xã NTM nâng cao” có đề cập đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm và môi trường trong sản xuất và đời sống dân sinh. Theo đó, phải siết chặt vấn đề an toàn thực phẩm, hằng năm không để xảy ra tình trạng ngộ độc đông người; các mô hình sản xuất, chăn nuôi thực phẩm phải theo quy chuẩn được quy định. Các cơ sở sản xuất, nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi, làng nghề phải bảo đảm quy định về bảo vệ môi trường. Rác thải sinh hoạt phát sinh phải được tổ chức thu gom, đưa đi xử lý đúng quy định; tạo lập môi trường xanh - sạch - đẹp trên cơ sở sự chung tay gây dựng của cả cộng đồng.

Chương trình Mục tiêu quốc gia XDNTM của cả nước cũng như tỉnh Thanh Hóa đã thu hái được nhiều thành quả bước đầu. Khi có nhiều xã đạt chuẩn NTM, tức có sự thay đổi về lượng, thì yêu cầu sự thay đổi về chất chính là đòi hỏi từ thực tiễn để hợp quy luật phát triển. Khái niệm “xã NTM nâng cao”, “xã NTM kiểu mẫu” tuy chưa thành hình, song nó đã gợi lên hình ảnh những vùng quê trù phú, thân thương với diện mạo đổi thay căn bản so với nhiều năm trước...