Gặp người cựu chiến binh lưu giữ gần 200 kỷ vật của đồng đội

Những kỷ vật thời chiến đã cũ được người cựu chiến binh Phạm Văn Mão (74 tuổi), ở thôn Minh Lai, xã Minh Sơn, huyện Ngọc Lặc mang về từ chiến trường đều gắn với những câu chuyện cảm động về hành trình “vào sinh, ra tử” của ông cùng các đồng đội. Nhiều năm đã trôi qua nhưng những kỷ vật ấy vẫn được ông Mão cất giữ cẩn thận như những tài sản quý giá nhất của mình.

Ông Phạm Văn Mão (mặc trang phục quân đội, ngồi giữa) đang giới thiệu về những kỷ vật của đồng đội.

Mong muốn lưu giữ lại ký ức về đồng đội

Chúng tôi đến thăm gia đình ông Phạm Văn Mão vào những ngày cuối tháng 4 lịch sử. Căn nhà nhỏ của gia đình ông Mão vừa được sửa sang lại, nhưng những đồ đạc trong nhà vẫn cũ kỹ và đơn sơ. Rót chén nước chè mời khách, ông Mão xúc động chia sẻ: Những ngày này, tôi lại nhớ về những đồng đội cũ. Hơn 40 năm đã qua, người còn, người mất, người vẫn còn nằm lại nơi chiến trường, nhưng những kỷ niệm về những ngày chiến đấu ác liệt cùng nhau vẫn còn in đậm mãi trong ký ức, không thể nào quên.

Đưa đôi mắt nhìn về phía xa xăm, ông Mão nhớ lại: Năm 1968, sau khi được huấn luyện 1 tháng, ông được phân công công việc làm y tá, sau đó vào đội trinh sát thông tin vô tuyến ở Tiểu đoàn 71, Binh trạm 33, Đoàn 559, Bộ đội Trường Sơn. Ông tham gia các chiến dịch đường 9 Nam Lào, chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử…

“Trong những ngày cùng đồng đội chiến đấu ở các chiến trường, từ năm 1969, chứng kiến đồng đội hi sinh, tôi nảy ra ý nghĩ muốn lưu giữ lại những kỷ vật gắn với những kỷ niệm trên chặng đường chiến đấu cùng đồng đội để làm kỷ niệm. Và rồi, trong suốt thời gian chiến đấu ở chiến trường, những kỷ vật nào nhỏ gọn thì tôi cầm theo, còn những kỷ vật, vật dụng không tiện mang theo dễ hư hỏng, mất mát, vướng víu thì tôi chôn dưới đất, đánh dấu các ký hiệu để sau này đi tìm lại” – Ông Mão kể.

Năm 1975, ngày non sông thu về một mối, ông Mão trở về quê hương tiếp tục đóng góp sức mình vào phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Ông đảm nhiệm nhiều cương vị, như: Bí thư Đảng ủy, Phó chủ tịch Hội cựu chiến binh xã Minh Sơn, huyện Ngọc Lặc… Đến năm 1999, do sức khỏe yếu, ông Mão xin nghỉ công tác về phụ giúp gia đình.

Chiếc hộp đựng cơm gắn với kỷ niệm của ông cùng đồng đội những ngày sống và chiến đấu ở chiến trường.

Về nghỉ hưu, nhưng nhớ lại những đồng đội, nhớ lại chiến trường xưa, ông lại vác ba lô lên đường vào Nam ra Bắc đi tìm lại những kỷ vật thời chiến. 20 năm qua, ông Mão vượt rừng, lội suối tới những nơi cùng đồng đội từng chiến đấu, tìm đến những ký hiệu năm xưa để tìm lại kỷ vật. Có những kỷ vật được tìm thấy, có những kỷ vật không tìm thấy do sự thay đổi của địa hình. Đến nay, ông Mão đã tìm được 167 kỷ vật. Các kỷ vật có nhiều loại khác nhau như: dao, hộp đựng cơm, mảnh dù, võng, thư viết tay, dây thắt lưng, bình đựng nước... Với ông việc lưu giữ những kỷ vật này như một sự tưởng nhớ, tri ân về đồng đội. Vì vậy, tất cả đều được ông nâng niu, gìn giữ như báu vật của cuộc đời mình.

Mỗi kỷ vật là một câu chuyện cảm động về đồng đội

Mỗi kỷ vật của ông Mão mang về đều gắn với mỗi câu chuyện cảm động về đồng đội trong những chặng đường hành quân, chiến đấu nơi chiến trường ác liệt. Ông Mão lặn lội đi tìm lại và lưu giữ những kỷ vật thời chiến với mong muốn lớn nhất là lưu giữ kỷ niệm một thởi lửa đạn và tri ân đối với những người đồng đội đã ngã xuống vì độc lập tự do cho dân tộc.

Ông Mão cho biết: Biết đến tâm nguyện của ông muốn có một nơi để trưng bày kỷ vật của đồng đội, có đơn vị đã hỗ trợ giúp ông một số thiết bị để trang trí, trưng bày hơn 100 kỷ vật của đồng đội tại gian nhà nhỏ của gia đình. Tuy nhiên, do nhà xuống cấp cần sửa sang lại nên hiện giờ những kỷ vật lại được cất vào hai chiếc ba lô đã từng theo ông suốt những năm vào chiến trường. Một trong những kỷ vật được ông trân trọng và gìn giữ như báu vật đó là chiếc lược được làm từ vỏ máy bay đã cũ. Mỗi lần nhìn chiếc lược, ông lại nhớ người đồng đội với lời gửi gắm trước lúc hi sinh.

Ông Mão vẫn day dứt khi chưa trao chiếc lược đến tay người yêu của đồng đội đã hi sinh.

Ông Mão bồi hồi nhớ lại: Người đồng đội ấy là Lê Văn Nhượng, quê ở tỉnh Hà Bắc lúc bấy giờ. Mong muốn làm một chiếc lược từ xác máy bay để về tặng người yêu, người lính trẻ đã bỏ bao công sức ngày đêm để tự tay làm chiếc lược. Nhượng đã luôn đem theo chiếc lược bên mình, gìn giữ cẩn thận. Một lần, ông Mão cùng đồng đội đi trinh sát thì bị địch tập kích, Nhượng bị thương nặng. Trước lúc hi sinh, Nhượng đã lôi trong túi áo ra chiếc lược đặt vào tay tôi rồi dặn dò: "Anh cố gắng mang về trao cho người yêu em với".

Lời nhắn nhủ của đồng đội luôn theo ông suốt những tháng ngày lăn lộn nơi chiến trường. Chiến tranh qua đi, hòa bình lập lại ông Mão về quê của đồng đội tìm lại người con gái ấy, song cô gái đã chuyển đi nơi khác sinh sống. Qua nhiều kênh thông tin, ông nhắn nhủ, mong muốn tìm gặp người con gái ấy nhưng đến nay ông vẫn chưa có thông tin gì. Chiếc lược hiện vẫn được ông giữ lại với nỗi niềm day dứt chưa thực hiện được lời hứa với đồng đội.

Cầm chiếc bình tông (một loại bình đựng nước), ông kể: Lúc ấy, trong một chuyến trinh sát, ông có nhiệm vụ đi tìm nước uống cho mình và đồng đội bị thương. Tìm đến một con suối gần hành trình trinh sát thì suối cạn khô. Lúc này phát hiện một lính ngụy bị thương nặng khó có thể qua khỏi nằm cạnh suối. Gặp ông Mão, lính ngụy giơ tay xin hàng, ông Mão cõng tên lính ngụy vào một khu vực hầm trú gần đó, băng bó vết thương. Tên lính ngụy nói rằng, với vết thương này, mình không thể sống được nên đưa chiếc bình tông còn hơn nửa bình nước cho ông Mão. Và bình nước này đã giúp những đồng đội bị thương sống sót qua cơn khát.

Chiếc bình đựng nước đã cứu sống nhiều đồng đội bị thương khỏi cơn khát do một lính ngụy đã tặng lại cho ông Mão.

Hay chiếc võng màu xám là câu chuyện cảm động của ông và đồng đội đã đỡ đẻ cho một nữ đồng chí chưa kịp biết tên, địa chỉ; con dao mổ vết thương cứu sống nhiều đồng đội…

Đau đáu một ước nguyện

Dù đã tìm được nhiều kỷ vật của đồng đội sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng nhưng đến nay ông Mão vẫn còn khoảng 30 kỷ vật đã được cất giấu trước đó, chưa tìm lại được. Và cũng có những đồng đội vẫn còn nằm lại nơi chiến trường. Điều kiện kinh tế khó khăn, sức khỏe mỗi năm một yếu, ông Mão vẫn đau đáu nỗi niềm chưa thể đi tìm hết các kỷ vật khi xưa.

Để thực hiện được những chuyến đi trở lại chiến trường xưa tìm kỷ vật, ông Mão đã tự đi làm thuê kiếm tiền để trang trải cho chuyến đi. Điều kiện kinh tế gia đình khó khăn, có những lần, gia đình ông Mão phải bán cả con lợn nái để ông có tiền chi phí đi đường.

Những dòng lưu bút của đồng đội trong cuốn sổ tay đã cũ vẫn được ông Mão cất giữ cẩn thận.

Ông Mão chia sẻ: Mỗi kỷ vật đều mang ý nghĩa quan trọng, thiêng liêng vì đều gắn với những kỷ niệm về đồng đội, kỷ niệm về một thời chiến tranh ác liệt nhưng hào hùng của dân tộc. Tôi đã khoác ba lô đi khắp các chiến trường xưa để tìm lại kỷ vật như: Chiến trường Lào, Lao Bảo, Quảng Nam, Kon Tum… Dù điều kiện kinh tế khó khăn, đi lại xa cũng vất vả nhưng gia đình luôn ủng hộ tôi thực hiện ước nguyện của mình.

Ngoài tìm kiếm kỷ vật của đồng đội, ông Mão còn tham gia tìm kiếm mộ đồng đội ở các chiến trường xưa. Ông Mão cùng với đoàn tìm kiếm thân nhân liệt sỹ đã 3 lần lặn lội vào chiến trường tìm mộ đồng đội.

Hiện nay, trong cơ thể ông Mão vẫn đang còn mảnh đạn cứ hành hạ ông mỗi khi thời tiết thay đổi. Thế nhưng, ông vẫn chưa bao giờ nguôi ngoai ý định dừng cuộc tìm kiếm kỷ vật thiêng liêng của đồng đội. Ước nguyện lớn nhất của ông Mão hiện nay là được tìm thấy hết những kỷ vật còn lại; những đồng đội còn nằm lại chiến trường được tìm thấy và đưa về quê hương. Để tri ân đồng đội, ông Mão cũng mong muốn có một nơi lưu giữ gần 200 kỷ vật ông đang lưu giữ. Cùng với những câu chuyện cảm động về tình đồng chí, đồng đội, những kỷ vật đó sẽ giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về cuộc chiến tranh hào hùng của dân tộc, hiểu hơn sự hi sinh của những người lính để cho hôm nay đất nước được hòa bình, độc lập, tự do.

Hoàng Giang