Thuê giúp việc gia đình, chủ nhà phải ký hợp đồng lao động bằng văn bản

Sử dụng người giúp việc là nhu cầu thiết yếu của nhiều gia đình, nhất là tại các đô thị.

Xã hội ngày càng phát triển, công việc bận rộn khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ không có đủ thời gian và sức lực để có thể cùng lúc đảm đương cả việc cơ quan, việc nhà lẫn chăm sóc con nhỏ, bố mẹ già. Điều này kéo theo nhu cầu tìm người giúp việc gia đình tại các gia đình ngày càng tăng cao.

Nhiều phụ nữ trung niên ở vùng nông thôn khi không đủ điều kiện để đi làm công nhân tại các khu công nghiệp thì thường lựa chọn đi làm giúp việc gia đình ở các đô thị. Mức thu nhập của các giúp việc gia đình ở TP Thanh Hóa hiện nay dao động từ 4-5 triệu đồng/tháng với các công việc như: Dọn dẹp nhà cửa, trông trẻ nhỏ hoặc chăm sóc người già...

Bà Cao Thị Lý, quê ở huyện Hoằng Hóa năm nay đã ngoài 60 tuổi nhưng vẫn đi làm giúp việc gia đình. Bà đã có kinh nghiệm gần 10 năm làm công việc này. Bà Lý cho biết: Trước đây, vì không có công việc ổn định, vài sào ruộng cho thu nhập không cao nên bà quyết định đi làm giúp việc gia đình để có thêm thu nhập. Sau một thời gian làm việc, bà thấy nghề giúp việc gia đình khá hợp với bản thân bà. Bà đã từng làm ở nhiều gia đình ở Hà Nội, từ việc chăm sóc người già, trông trẻ nhỏ đến việc trông xe, dọn dẹp, phục vụ trong một gia đình làm quán ăn sáng, quán cắt tóc gội đầu... Vài năm trở lại đây, vì tuổi đã cao, ngại cảnh đường xa, xe cộ những lần về quê nên bà chuyển về làm giúp việc tại TP Thanh Hóa để có điều kiện về thăm nhà nhiều hơn.

Chia sẻ về thỏa thuận giữa bà và chủ nhà nơi bà đang làm việc, bà cho biết: Bà may mắn khi được người quen giới thiệu công việc chăm sóc trẻ nhỏ tại một gia đình ở phường Đông Thọ. Khi nhận lời làm giúp việc, bà và chủ nhà cũng thỏa thuận bằng miệng về các yêu cầu công việc như trông trẻ, dọn dẹp nhà cửa, giặt giũ quần áo, nấu nướng... với mức lương 4 triệu đồng/tháng. Cuối tuần bà được nghỉ 1 ngày để về quê thăm gia đình. Những ngày gia đình bà có giỗ chạp hay công việc đột xuất, bà cũng có thể xin phép để chủ nhà sắp xếp cho bà tranh thủ về quê trong ngày... Công việc thoải mái, thời gian linh động, chủ nhà dễ tính nên bà Lý đã gắn bó với công việc này được hơn 3 năm.

Khi được hỏi quy định của pháp luật về việc ký hợp đồng với người giúp việc bằng văn bản, bà Lý cho biết, bà cũng không biết về quy định này bởi từ trước đến nay, đi làm giúp việc cho nhiều gia đình, chưa bao giờ bà ký hợp đồng với chủ nhà mà chỉ thỏa thuận bằng miệng với nhau. Bà cũng chẳng bao giờ thấy vị chủ nhà nào nhắc đến khoản tiền BHXH, BHYT bởi bà nghĩ số tiền trên nằm trong thỏa thuận tiền lương ngay từ đầu khi nhận vào làm. Bản thân bà cũng không muốn ký hợp đồng vì không muốn bị ràng buộc về thời gian thỏa thuận trên hợp đồng. Với kinh nghiệm nhiều năm đi làm giúp việc, bà Lý cho rằng giúp việc cho gia đình nào lương cao, tính tình chủ nhà thoải mái, quý người, công việc phù hợp thì bà muốn gắn bó lâu dài. Ngược lại, nếu gia đình chủ nhà không “hợp” thì bà cũng chỉ làm một thời gian rồi xin nghỉ việc để chuyển nơi khác.

Qua tìm hiểu, trao đổi với một số gia đình có thuê giúp việc tại TP Thanh Hóa cho thấy, hầu hết các gia đình đều không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản mà chỉ là thỏa thuận miệng giữa các bên. Nhiều người cho biết, họ chưa nắm được quy định phải ký hợp đồng với người giúp việc mà họ thuê, thậm chí, nhiều người cho rằng quy định này khó áp dụng trong thực tiễn.

Giúp việc gia đình là một nghề chuyên nghiệp, được quy định trong Bộ luật Lao động sửa đổi năm 2012 và một số văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Ngày 1-3-2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định 28/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (có hiệu lực thi hành bắt đầu từ 15-4-2020). Điều 29 của Nghị định quy định: Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi: Không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người giúp việc gia đình; không trả tiền tàu xe đi đường khi người giúp việc gia đình thôi việc về nơi cư trú, trừ trường hợp người giúp việc gia đình chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động giữ bản chính giấy tờ tùy thân của người giúp việc gia đình; không trả cho người giúp việc gia đình khoản tiền BHXH, BHYT theo quy định của pháp luật để người lao động tự lo bảo hiểm. Ngoài các hình thức phạt cảnh cáo và phạt tiền, người sử dụng lao động buộc phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả. Như vậy, những gia đình thuê giúp việc phải có nghĩa vụ ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người giúp việc nếu không muốn bị xử phạt.

Về vấn đề BHXH, BHYT, các chủ nhà không bắt buộc phải đóng BHXH, BHYT cho người giúp việc. Thay vào đó, chủ nhà phải có trách nhiệm chi trả thêm cùng lúc với kỳ trả lương cho người giúp việc một khoản tiền tương đương với mức đóng BHXH bắt buộc, BHYT (thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động theo quy định của pháp luật về BHXH, BHYT) để người giúp việc tự lo bảo hiểm. Điều này đã được quy định rõ tại Điều 19, Nghị định số 27/2014/NĐ-CP ngày 7-4-2014, quy định chi tiết thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về lao động là người giúp việc gia đình.

Quy định về xử phạt cảnh cáo, phạt tiền liên quan đến hành vi vi phạm quy định về lao động là người giúp việc gia đình đã thể hiện bước tiến quan trọng, trở thành chế tài nhằm mục đích răn đe để ngăn chặn các hành vi vi phạm, giúp bảo vệ quyền lợi cho những người làm công việc giúp việc gia đình. Tuy nhiên, để các quy định này được áp dụng trong thực tiễn cuộc sống, đòi hỏi công tác tuyên truyền, vận động để chủ sử dụng lao động và người giúp việc hiểu rõ và thực hiện, tránh tình trạng vi phạm do chủ quan, thiếu hiểu biết pháp luật.

Minh Hiền